• ساز و کارها یا مکانیسم های دفاعی، واکنش های ناخواسته وناخودآگاهانه ای هستند که فرد برای کاهش اضطراب و سازگاری خود با شرایط جدید از خود بروز می دهد. بنابراین فرد نمی تواند کنترلی آگاهانه برآنها داشته باشد.
• انکار، فرافکنی، واکنش وارونه، جابه جاسازی، واپس زنی، دلیل تراشی و فلسفه بافی را می توان از مهم ترین و شایع ترین واکنش های دفاعی انسان در برابر موقعیت های استرس زا و پرکشمکش به حساب آورد.
• از دیدگاه شناختی، سازو کارهای روانی حاصل سردرگمی و ناتوانی فرد در شناخت موقعیت های جدید است. همین ناتوانی فرد در شناخت درست است که نگرانی و اضطراب را در فرد افزایش میدهد. بنابراین می توان گفت که واکنش های دفاعی نوعی گریز از شناخت واقعی وضعیت موجود به شمار می روند.
• اشتباه است اگر فکر کنیم که این واکنش های ناخودآگاهانه تنها خاص کسانی است که دچار اختلال روانی هستند . افراد سالم هم در رویارویی با موقعیت هایی که درک درستی از آن ندارند، ناخودآگاهانه متوسل به این ساز و کارهای دفاعی میشوند.
• ساز و کارهای دفاعی پوشش و سپری هستند که فرد را از شرایط استرس زا مصون نگه می دارند. این ساز و کارها حتی به قلب واقعیت می پردازند و افراد از این مسئله خرسند و شاد می شوند.
• ساز و کارهای روانی شیوه موقت کنار آمدن با واقعیت هستند اما چون به تحریف واقعیت می پردازند، نمی توانند راه حلی اساسی برای معضل پیش آمده باشند. به همین خاطر ممکن است حل مشکل را به تعویق بیندازند.
• افرادی که در رویارویی با مشکلات روانی تنها یه ساز و کارهای دفاعی متکی هستند، هیچگاه به طور ریشه ای با واقعیت روبه رو نمی شوند و راه حل کارآمدی برای آن نمی یابند؛ مثلا فردی که خشم خود را مرتب به این و آن فرافکنی می کند، به تدریج به همه بدبین شده و از اجتماع کناره گیری کرده و جامعه ستیز می شود.
• بسته به شرایط گوناگون و همچنین میزان تاثیر پذیری افراد از فشارهای بیرونی و درونی، نحوه بروز واکنش های دفاعی متفاوت است. برخی از افراد از تعادل روانی نسبی برخوردارند و به همین دلیل قادرند خود را با شرایط تازه سازگار سازند اما عده ای که اتفاقا غالب مردم را تشکیل می دهند، درجات متفاوتی از استرس و ناآرامی را در شرایط جدید تجربه می کنند. گروه اخیر بیشتر به ساز و کارهای دفاعی متوسل می شوند.
• با اینکه واکنش های دفاعی روانی توصیف مفیدی از نوع رفتار ما به دست می دهند اما هیچگاه علت آن رافتار ار مشخص نمی کنند.
مرکز مشاوره روان شناسی آرامیس
