همین نکته بیانگر آن است که افراد باید ریشه عقب ماندگی هایشان را در خطاهایی که خود انجام داده اند و در غفلت هایشان جست و جو کنند و زبان به سرزنش دیگران نگشایند. در قرآن کریم نیز می خوانیم برخی انسان ها که در روز رستاخیز گرفتار عذاب الهی می شوند، شیطان را عامل بدبختی و گمراهی خود معرفی می کنند، ولی شیطان در بیانی صریح، از « فرافکنی» آنان پرده بر می دارد خود آنان را مقصر اصلی معرفی می کند. بیان شیطان این است: همانا خداوند به شما وعده حق داد و من هم به شما وعده باطل دادم و تخلف کردم. من بر شما تسلطی نداشتم، جز آن که تنها دعوتتان کردم و شما پذیرفتید. بنابراین، مرا سرزنش نکنید بلکه خود را سرزنش کنید.( ابراهیم: 22) .
مولانا نیز با توجه به این حقیقت که آدمی باید ریشه گرفتاری ها و بدبختی ها و شکست های خود را در وجود خویش جست و جو کند، نه در عملکرد دیگران، چنین می سراید:
جرم خود را برکسی دیگر منه هوش و گوش خود بدین پاداش ده
جرم بر خود نه که تو خود کاشتی با جزا و عدل جق کن آشتی
رنج را باشد سبب بد کردنی بد ز فعل خود شناس، از بخت،نی
متهم کن نفس خود را ای فتا متهم کم کن جزای عدل را
چون بکاری جو نروید غیر جو قرض تو کردی ز که خواهی گرو
منبع: آرمان، گردآوری مرکز مشاوره آرامیس
نویسنده: محمد وامق
