داروهای روان گردان موادی هستند که روی دستگاه عصبی تاثیر می گذارند و حالات هشیاری را تغییر می دهند، ادراکات را جرح و تعدیل کرده و خلق و خوی آدم ها را عوض می کنند. مردم به این دلیل به مواد روانگردان علاقه مندند که به آنها در سازگاری با محیط دائم در حال تغییرشان کمک می کنند. مشروب خوردن ، سیگار کشیدن و مصرف داروها باعث کم شدن تنش ، سرحال آمدن و رفع خستگی و در برخی موارد، فرار از واقعیات تلخ دنیا می شود. برخی از آدم ها به این دلیل این دارو مصرف می کنند که نسبت به تاثیرات شان کنجکاوند. عده ای هم به دلایل اجتماعی ، مثل احساس راحتی و شنگولی بیشتر در تعاملات شان، چنین داروهایی را مصرف می کنند.

مصرف داروهای روانگردان به خاطر ارضای شخصی و سازگاری موقتی می تواند به بهای وابستگی دارویی، آشفتگی و استعداد ابتلا به امراض جدی و حتی مرگبار تمام شود. (گولدبرگ ، 2003). مصرف لذتبخش و سازگاری آفرین اولیه، در نهایت با تاسف و ناسازگاری منتهی می شود. برای مثال، مصرف الکل ابتدا باعث آرامش انسان و فراموش شدن نگرانی ها می شود. ولی اگر برای گریز از واقعیت روز به روز بیشتر الکل مصرف کنید، چنان به الکل وابسته می شوید که روابط، زندگی شغلی و بدن تان از بین می روند.
مصرف مستمر داروهای روانگردان موجب حالت تحمل می شود که ضرورت مصرف بیشتر دارو برای ایجاد همان تاثیر قبلی را ایجاد می کند. برای مثال، اولین بار که شخصی 5 میلی گرم والیوم که دارویی آرام بخش است مصرف می کند، خیلی احساس آرامش می کند. ولی بعد از آن که شش ماه هر روز این قرص را خورد باید برای رسیدن به این ارامش، 10 میلی گرم قرص بخورد.

وابستگی جسمی
ادامه دادن مصرف دارو می تواند به وابستگی جسمی که نیاز فیزیولوژیک به دارو است، منجر شود و در صورت عدم مصرف، نشانه های ناخوشایند ترک ، مثل درد و حرص زدن برای مصرف بروز می کنند.

وابستگی روانی
میل شدید به تکرار مصرف دارو بنا به دلایل هیجانی است؛ مثلا به دلیل احساس آسایش و کم شدن استرس. متخصصان سوءمصرف داروها در توصیف وابستگی جسمی یا روانی یا هر دو نوع وابستگی دارویی از اصطلاح اعتیاد استفاده می کنند (کارول، 2003) . مفهوم وابستگی جسمی و روانی این است که داروی روانگردان، تاثیر شدیدی بر رفتار شخص گذاشته است.
از دیدگاه زیست شناسی عصب نگر، میزان دوپامین گذرگاه های پاداش را افزایش می دهند (موسسه ملی سوء مصرف داروها، 2001). این گذرگاه در منطقه کلاهک قدامی و nucleus accumbens قرار دارد. دوپامین که از منطقه کلاهک قدامی می آید، فقط نواحی پیش پیشانی مغز را به طور مستقیم فعال می کند. (کاندل، شوارتز و یسل، 2003) .
اگر چه داروها ، مکانیسم های عمل متفاوتی دارند ولی تمام این داروها با افزایش انتقال دوپامین، فعالیت گذرگاه پاداش را افزایش می دهند. داوریی که کار یک انتقال دهنده عصبی را تقلید می کند یا جلوی بازجذب آن را می گیرد، آگونیست است. پس داروهایی که سطح دوپامین مغز را افزایش می دهند ، آگونیست محسوب می شوند. اما دارویی که راه انتقال دهنده های عصبی را مسدود می کند یا جلوی آزاد شدن آن را می گیرد، آنتاگونیست است.

برگرفته از کتاب زمینه روانشناسی سانتراک، نوشته جان دبلیو سانتراک
مترجم : مهرداد فیروز بخت، انتشارات رسا، سال 83