رشد چیست؟
رشد (Development) عبارت است از زنجیره ای از تغییرات جسمی، اجتماعی و شخصیتی که به مرور زمان روی می دهند. مبحث رشد کودک نیز عبارت است از بررسی علمی این تغییرات در دوران کودکی.
همه این فرآیند رشد را سپری می کنیم و بسیاری از جنبه هایش قابل پیش بینی است. کودکان پیش از راه رفتن ، نشستن را می آموزند و پیش از دویدن ، راه رفتن را.
همین پیش بینی پذیری امکان مطالعه علمی رشد را مهیا می کند. اما در درون این پیش بینی پذیری ، فردیت هم هست. کودک «معمولی» (average child) یک افسانه است. برای هر کودکی اتفاقات خاصی می افتد و کودکان یک اتفاق مشخص را به شیوه های متفاوتی تجربه می کنند. برخی از کودکان رشد سریع و چشمگیری دارند و برخی دیگر به تدریج رشد می کنند . هر کودکی در عین مشابهت با کودکان دیگر، یک انسان بی همتا است.

ماهیت رشد
برای درک بهتر ماهیت رشد باید روند رو به جلوی برخورد کودکان با مسایل و مفاهیم را بررسی کنیم. برای مثال کودکان هر چه بزرگتر می شوند، تغییرات بیشتری در برداشتهای شان از دوستی و دوست یابی ایجاد می شود . (رابین، باکووسکی و پارکر، 1998؛ سلمن 1981).
در دوران طفولیت و خردسالی ، مجاورت فیزیکی یا تمایل به بازی کردن با اسباب بازیهای سایر کودکان دوستیها را تعریف و تعیین می کند. کودکان سه چهار ساله دوستیها را بر مبنای همبازیهای خود تعریف می کنند. برای آنها دوست کسی است که همبازی آنان باشد. در سالهای نخست دبستان ، کمک کردن و شراکت و داد و ستد مبنای دوستیهای کودکان قرار می گیرد. البته آنها در این داد و ستدها منفعت شخصی خود را در نظر دارند نه منافع طرف مقابل را. اما در سالهای آخر دبستان نقطه نظرات دیگری در این مورد پیدا می کنند و کسی را دوست خود می دانند که بتوانند با او اوقات خوشی را سپری کنند و مشکلاتش مشابه مشکلات آنان باشد. در این دوران آنها نیازهای مادری و احساسات خود را با هم در میان می گذارند. اما حس حسادت و تملک هم دارند. در مرحله پایانی نیز، دوستی مستلزم مشارکت متقابل و اعتماد است که بندرت پیش از نوجوانی مطرح می شود.
در اینجا تحول مفهوم دوستی نزد کودکان را بررسی کردیم و دیدیم این تغییرات ظاهراً یک نظم و مسیر قابل پیش بینی دارند. اما نکته غیرقابل پیش بینی این است که دقیقا نمی دانیم کودکان در کدام مقطع سنی هر یک از این برداشتها را دارند. برخی از کودکان در مقایسه با دیگران پیشرفته ترند. اگر چه با کسب اطلاعات در مورد نقطه نظرهای کودکان در مورد دوستان شان می نوانیم سیر پیشرفت برداشت آنان در مورد دوستی را بفهمیم، اما نمی توانیم بگوییم دقیقا هر مفهوم و برداشت جدید در مورد دوستی در کدام مقطع سنی ایجاد می شود.

اقسام تغییر
بطور کلی تغییرات رشدی به دو گره تقسیم می شوند: تغیرات کمی و کیفی (ایلیام و مک کال 1983).

تغییرات کمیquantitative changes
عبارتند زا تغییراتی که در مقادیر، تعداد و اندازه های روی می دهند. این گونه تغییرات را برای مثال به کمک واحدهای اندازه گیری پوند و اینچ (متر و سانتی متر) می توان اندازه گرفت. هر تغییری که شامل افزایش و یا کاهش یک خصیصه باشد، تغییر کمی محسوب می شود.

تغییرات کیفی qualitative changes
عبارتند از تغییرات فرایند، کارکردی، ساختاری یا سازمانی. سیرتحول برداشت کودکان در مورد دوستی نمونه ای از تغییرات کیفی است. مقدار این تحول را نمی توان دقیقا مشخص کرد فقط می توان «تفاوت» را نشان داد.

 

منبع : روان شناسی رشد، سفر پرماجرای کودک
نوشته پاول اس. کاپلان، مترجم مهرداد فیروزبخت