آرامیس مشاور




شکر نعمت، سلامت روانت افزون کند!

از نظر روان شناسان شکرگزاری چیست ، چه مزایایی دارد و چطور می توان آدم شاکری بود؟
شکرگزاری و قدردانی چیست؟
از شکر تعریف های زیادی شده است، ولی هنوز هم بر سر تعریف واحدی از آن توافق نیست. در یکی از بهترین تعریف ها، شکر یا قدردانی را یک عاطفه یا هیجان می داند که پس از آن روی می دهد که کسی که از جانب دیگران کمکی دریافت می کند؛ کمکی که هزینه دارد، ارزشمند بوده و نوع دوستانه است. این کمک رفتارهای پسندیده اجتماعی را تقویت می کند.

در این تعریف گفته می شود که شکر زمانی روی می دهد که افراد به یک تشخیص می رسند ، تشخیص اینکه در اثر نیکخواهی و مهربانی دیگران ، به نتایج مثبت ارزشمندی دست یافته اند.
این شناخت به همراه درک این نکته است که کاری که دیگری انجام داده ، هزینه هایی هم برایش داشته است. پس شکر بُعد شناختی و تعقلی هم دارد. بنابراین آنگاه که کسی برای ما کاری انجام می دهد، آگاهانه و از روی قصد و نیت از وی قدردانی و تشکر می کنیم.
اگر این تعریف را از تشکر و قدردانی بپذیریم، آن را در حیطه روابط بین فردی قرار داده ایم. اما اخیراً روان شناسان به این نتیجه رسیده اند که افراد وقتی به توانایی های خودشان هم فکر می کنند، از داشتن آنها هم می توانند شاکر شوند. مثلا کم نیستند کسانی که صبح ها که از خواب بر می خیزند، شکر می گویند. چنین موضوعی به فرد دیگر ربطی ندارد و معطوف به انسان های دیگر نیست و از اینجا می توان گفت شکر هم در حیطه بین فردی و هم فردی مصداق دارد. یعنی آدم ها چه در تنهای خودشان و چه در رابطه با دیگران می توانند شکرگزار باشند.

تاثیرات شکر؛ کجا و چگونه؟
اصلی ترین پرسش روان شناسان در پژوهش های مرتبط با شکرگزاری این است که شکر و قدردانی به لحاظ روان شناختی چه نفعی برای انسان دارد؟ به تعبیر علمی تر، کارکردهای شکر بر سلامت جسمی و روانی چگونه است؟ روان شناسان برای پاسخ به این سوالات در دو سه سال اخیر به بررسی پرداخته و پیشرفت هایی هم کرده اند. برای مثال، در شماره 30 مجله، بازنگری های روان شناسی بالینی که در سال 2010 منتشر شده و موضوع آن جنبه های گوناگون روان شناسی بالینی مثبت گرا است، تعدادی از مقالات به شکر اختصاص دارد. یکی از این مقالات نوشته پرفسور الکس وود، روان شناس دانشگاه منچستر و همکاران اوست. در این مقاله اشاره شده که شکر در بعضی از مردم به عنوان یک صفت شخصیتی است و سپس تاثیر و کارکردهای تشکر و قدردانی در حیطه های مختلف بررسی شده است که در ادامه به بعضی از آنها اشاره می شود.

شکرگزارها چه شخصیتی دارند؟
محققان در بررسی بین پنج عامل بزرگ شخصیتی و شکر به این نتیجه رسیده اند که افراد شاکر و قدردان کسانی هستند برون گرا و اجتماعی تر، پذیرفتنی تر، بازتر (دارای سعه صدر بیشتر) و وظیفه شناس تر. این عده کمتر عصبی بوده و گرایش کمتری در مقایسه با افراد ناشکر به روان نژدی دارند.

آسیب های روانی و شکر
در بررسی های روانی و تشکر، نخستین یافته این است که شکر با مثلث منفی شناختی که در افسرده ها وجود دارد، یعنی باورهای منفی درباره خود، درباره دنیا و درباره اینده ناسازگار است. به عبارت دیگر ، در کسانی که این سه گانه منفی وجود داشته باشد، تشکر و قدردانی کمتر است . برای نمونه در مطالعه ای دیده شده است. برای نمونه در مطالعه ای دیده شده که شاکر بودن از بعد مذهبی یا شاکر نبودن می تواند وضعیت چند اختلال روانی را در زندگی پیش بینی کند. به این معنی که شاکر بودن خطر ابتلا به افسردگی عمده، اختلال اضطراب منتشر، هراس (فوبی) ، وابستگی به الکل و سوء مصرف یا وابستگی به مواد را کمتر می کند.
همچنین شاکر بودن با کمتر بودن خطر ابتلا به پر اشتهایی عصبی رابطه دارد. جالب است بدانید بررسی ها نشان داده تدابیر و روش هایی که برای افزایش شکر به کار رفته، تصویر بدنی را بهبود بخشیده اند و شاید همین موضوع باعث رابطه منفی پراشتهایی و شاکر بودن شده است. به این خاطر که کسانی که پراشتهایی عصبی دارند، تصویر بدنی نادرستی از خودشان دارند.

شکر سلامتی می آورد
متفکری می گوید تشکر چیزی است که به گذشته معنا می بخشد، به زندگی کنونی آرامش می دهد و رسالتی برای آینده خلق می کند. اگر چه در سال های اخیر به مسئله رابطه شکر و سلامتی روانی بسیار پرداخته شده ولی حقیت آن است که درباره رابطه سلامتی جسمی و شکر بررسی چندانی انجام نگرفته است. اما می توان از روی بعضی از شاخص های مشکلات جسمی به این رابطه پی برد. یکی از اینها علایم جسمانی ناشی از استرس است. بررسی های نشان می دهد که شکرگزاری، سطح استرس به خصوص استرس ذهنی را پایین می آورد و از این طریق علایم جسمی و سلامتی جسمانی را هم تحت تاثیر قرار می دهد. شکر همچنین بر ساعات خواب و سرحال بیدار شدن هم اثر مثبت دارد. در مطالعه در سال 2003 توسط امانز و مک گلاف، آنان برای افزایش شکر در افراد روشی را به کار بردند. این روش ساعات خواب را افزایش و سرحال بیدار شدن را بالا برده بود. همچنین در سال 2009 پرفسور وود و دکتر ژرف به همراه همکارن شان در نمونه ای از 401 نفر که دچار مشکلات خواب بودند، پی بردند که شکر با کیفیت کلی خواب و مدت خواب رابطه دارد. در این زمینه نکته مهم، شناخت ها و باورهای پیش از خواب و تاثیر گذاری بر شناخت های پیش از خواب بود. از آنجا که وجود افکار منفی در خوابیدن افراد مزاحمت ایجاد می کند، افراد شاکر شناخت های منفی کمتر و شناخت های مثبت بیشتری دارند و به نظر می رسد این وضعیت توجیه کننده رابطه شکر و خواب باشد.

چطور شکر گزار خوبی باشیم؟
اگر بپذیریم که شکر رابطه بسیار قدرتمندی با سلامت روانی و جسمانی دارد، پرسش این است که برای افزایش شکر چند شیوه استفاده شده است. از جمله آنها می توان به این موارد اشاره کرد:
1) نعمت هایتان را بشمارید!
روزانه سه چیز را که طی روز برایتان اتفاق افتاده و از نظرتان اتفاق خوب بوده، به طور مرتب و هر شب قبل از خوابیدن بنویسید و درباره آنها فکر کنید.
2) سپسنامه بفرستید!
چنانچه کسی برای شما کاری کرده و فرصت تشکر از وی را نداشته اید، برایش نامه یا سپسنامه ای بنویسید و در آن ضمن اشاره به کار مثبت آن فرد، از او قدردانی کنید. سپس نامه را شخصاً برای او بخوانید یا نامه را به او برسانید و در حالی که خودتان حضور دارید، از آن فرد نیکوکار تقاضا کنید نامه را بخواند.
3) قلک شکرتان را پر کنید!
قلکی تهیه کنید و اسمش را قلک شکر بگذارید. روزانه به جنبه های مثبت زندگی روزانه خود فکر کنید و به ازای هر مسئله مثبت و قابل تشکر مبلغی داخل قلک بیندازید ( این کار را می توان در معیت اعضای خانواده هم انجام داد) چون مسائل مثبت در زندگی هر کسی خیلی زیاد اتفاق می افتند، قلک خیلی زود پر می شود. قلک که پر شد ، پول جمع شده را به مستمندی بدهید یا صرف امور خیریه کنید. در حقیقت این روش یک شیوه ترکیبی از شکر، مهربانی و سخاوت است.

سپیده دانایی ، شماره 46