آرامیس مشاور




از اختلالات شخصیت چه می دانیم؟

این 10 شخصیت
باتوجه به شیوع گسترده اختلالات شخصیت، موانع موجود در راه شناسایی آنها و همچنین تأثیر فراگیر و نافذ این اختلالات روی زندگی قربانی (همسر افراد مبتلا به اختلال شخصیت) برآن شدیم تا در ادامه مطالب به بررسی نشانه های انواع اختلالات شخصیت بپردازیم. یکی از راه های شناسایی اختلالات شخصیت، به دست آوردن آگاهی علمی درباره نشانه های انواع این اختلالات است. دو راه دیگر نیز عبارت بودند از: برقراری ارتباط زیاد و مشاوره با روان شناسی حاذق. می دانیم اختلال شخصیت، الگوی پایداری از رفتار و تجربه درونی است که با انتظارات فرهنگی، به میزان قابل ملاحظه ای مغایرت دارد، فراگیر و انعطاف پذیر است، در دوران نوجوانی یا اوایل بزرگسالی آغاز می شود، طی زمان پایدار است و به پریشانی یا اختلال منجر می شود تا کنون 10 نوع اختلال شخصیت شناسایی شده است. روان شناسان، اختلالات شخصیت را بر حسب ویژگی اصلی آنها به سه دسته اصلی تقسیم کرده اند.


اختلالات دسته (الف): افراد مبتلا به این اختلال ها غیراغلب عادی و عجیب به نظر می رسند. این دسته، اختلال های شخصیت پارانویایی، اسکیزوئید و اسکیزوتایپی را در بر می گیرد.
1-اختلال شخصیت پارانویایی
افراد مبتلا به این نوع اختلال، بی اعتمادی و سوء ظن فراگیری نسبت به دیگران دارند، به طوری که همیشه انگیزه های آنها پلید و مغرضانه تفسیر می کنند. این اختلال از اوایل بزرگسالی آغاز شده و در زمینه های گوناگون تظاهر می کند. فرد مبتلا به این اختلال که در اصطلاح عامه شکاک نامیده می شود، حداقل دارای 4 ویژگی از ویژگی های زیر است.
سوءظن بدون پایه و اساس کافی مبنی بر اینکه دیگران او را استثمار کرده، به او صدمه زده یا او را فریب می دهند.
با شک های بیهوده دربارهُ وفاداری یا صداقت دوستان یا همکاران،اشتغال ذهنی دارد،
به علت ترس بدون دلیل، تمایلی برای اعتماد به دیگران ندارد، چون معتقد است از این اطلاعات به صورت مغرضانه علیه وی استفاده خواهد شد.
از گفته ها یا رویدادهای معمولی، تحقیر پنهان یا معانی تهدیدآمیز را استنباط می کند.
پیوسته کینهُ دیگران را به دل می گیرد، یعنی لغزش ها و اشتباهات دیگران را نمی بخشد.
با کوچکترین چیزی احساس می کند به شخصیت یا اعتبارش لطمه وارد شده است. در حالی که دیگران چنین معنایی رادر آن چیزها به طور آشکار نمی یابند، و خیلی زود با عصبانیت واکنش نشان داده و حمله متقابل می کند.
بدون دلیل نسبت به وفاداری همسر یا شریک جنسی خود سوءظن مکرر دارد.

2) اختلال شخصیت اسکیزوئید
مهمترین ویژگی این بیماری، کناره گیری، دخالت نکردن در امور روزمره و اهمیت ندادن به دیگران است در واقع برای بیمار، « روابط اجتماعی» بی معنی است. بنابراین در رفتارش مردم گریزی و زندگی حاشیه ای قابل ملاحظه است. فرد مبتلا به این اختلال حداقل 4 ویژگی از موارد زیر را نشان می دهد.
نه میلی برای روابط نزدیک، از جمله عضو یک خانواده بودن دارد و نه از آن لذت می برد. این افراد به ندرت ازدواج کرده و یا با اعضای خانواده خود رفت و آمد می کنند.
تقربیاً همیشه فعالیت های انفرادی را بر می گزیند.
از فعالیت های معدودی لذت می برد (اگر چنین فعالیت هایی وجود داشته باشد)
تمایل کمی به تجربه جنسی با فرد دیگری دارد و یا اصلاً تمایلی به این کار ندارد.
نسبت به تعریف یا انتقاد دیگران بی تفاوت است.
غیر از بستگان درجه یک، دوستان نزدیک و صمیمی ندارد.
عواطف او محدود است. برای مثال، کناره گیر و سرد است و به ندرت حالات متقابل مانند لبخند زدن یا تکان دادن سر از او دیده می شود.
3)اختلال شخصیت اسکیزوتایپی
شخص مبتلا به این اختلال، کسی است که حتی در نظر مردم عادی هم عجیب و غیر عادی است. تفکر سحرآمیز، عقاید انتساب، اشتباه حسی و مسخ واقعیت، قسمتی از دنیای روزمره این بیمار است. این افراد حداقل 5 ویژگی از موارد زیر را نشان می دهند.
عقاید انتساب، یعنی تفسیرهای نادرستی از حوادث و رویدادهای علی بیرونی دارند که به ویژه برایشان معنای مخصوص و غیر عادی دارد (برای مثال، صدای جابه جا شدن اثاث طبقه بالا را به اجنه نسبت می دهند)
باورهای غریب و تفکر سحر آمیز که بر رفتار شخص تأثیر گذاشته و با موازین فرهنگ بیمار هماهنگ نیست. برای مثال، ممکن است احساس کنند که قدرت ویژه ای برای پیش بینی حوادث پیش از رخ دادن آنها و با خواندن اندیشه های دیگران (حس ششم) دارند.
تجربیات ادراکی غیر عادی از جمله خطاهای ادراکی جسمی (مانند این احساس که شخص دیگری حضور دارد و یا شنیدن صدایی که نام وی را نجوا می کند)
تکلم و تفکر عجیب و غریب (گفتار این افراد ممکن است حاوی جمله ها و ساخت غیر معمول و عجیب باشد)
سوءظن با تفکر پارانوئید ( برای مثال، اعتقاد به اینکه همکاران وی در محیط کار قصد دارند او را نزد رئیس بی حیثیت کنند)
عاطفه نامناسب یا محدود (آنها معمولاً نمی توانند از همه عواطف و نشانه های بین فردی لازم مانند گفتار معمولی، ظاهر مناسب ، نشان دان هیجان ها و ...) برای ارتباط های موفق استفاده کنند و بنابراین اغلب به نظر می رسد با دیگران به گونه ای نامناسب، خشک یا محدود تعامل می کنند)
رفتار یا ظاهر غریب و خاص و غیر عادی (این افراد اغلب به علت ادا و اطوارهای غیر معمول، سبک ژولیده لباس پوشیدن که برازنده آنها نیست و بی توجهی به قراردادها و رسوم اجتماعی، عجیب و غیر عادی به نظر می رسند.)
غیر از بستگان درجه اول، دوست و محرمی ندارند.
اضطراب اجتماعی بیش از اندازه که با آشنایی کاهش نمی یابد و بیشتر با افکار بدگمانی (پاراتوئید) مربوط است تا قضاوت منفی نسبت به خود.


اختلالات دسته (ب):افراد مبتلا به این اختلال ها اغلب نمایشی، هیجانی یا دمدمی به نظر می رسند. دسته ب، اختلال های شخصیت ضد اجتماعی، مرزی، نمایشی و خودشیفته را شامل می شود.
4) اختلال شخصیت ضد اجتماعی
اختلال شخصیت ضد اجتماعی با اعمال ضد اجتماعی و جنایی مستمر مشخص می شود، اما معادل جنایتکاری نیست، بلکه فرد در مطابقت دادن خود با موازین اجتماعی ناتوان است.
ویژگی های اساسی این اختلالات شامل پیشینه ای از رفتارهای مستمر و مزمن تجاوز به حقوق دیگران است که از سن 15 سالگی آغاز و با 3 مورد یا بیشتر از خصوصیات زیر مشخص می شود:
ناتوانی برای سازگاری با موازین اجتماعی در ارتباط با رفتار قانونی که با دست زدن به اعمال تکراری که زمینه را برای دستگیری فراهم می کنند، ظاهر می شود.
فریبکاری، که با دروغگویی مکرر، با استفاده از نام های غیر واقعی برای نفع و لذت شخصی مشخص می شود.
رفتار تکانشی و ناتوانی در برنامه ریزی آینده.
تحریک پذیری و پرخاشگری، که با نزاع و حملات فیزیکی مکرر تظاهر می کند.
بی احتیاطی نسبت به ایمنی خود و دیگران ( مانند رانندگی با سرعت بالا یا برقراری رابطه جنسی نا ایمن)
نداشتن احساس مسئولیت مستمر، که با ناتوانی مکرر برای حفظ رفتار شغلی باثبات یا باز پرداخت به تعهدات مالی مشخص می شود.
فقدان احساس پشیمانی که با بی تفاوتی یا دلیل تراشی نسبت به آزار، بدرفتاری،یا دزدیدن مال دیگران تظاهر می کند.
فراموش نکنید که این مشخصات فقط در افراد بالای 18 سال به معنی داشتن چنین اختلالی است
5) اختلال شخصیت مرزی
مشخصه اصلی این اختلال، ناپایداری و بی ثباتی نافذ خلق وخو، روابط میان فردی، تجسم خود و رفتار است، این ناپایداری غالباً در زندگی خانوادگی و کاری، برنامه ریزی های بلند مدت و احساس شخص نسبت به هویت خود، اختلال جدی به وجود می آورد. فرد مبتلا باید حداقل 5 مورد از ویژگی های زیر را داشته باشد :
کوشش های مهارت گسسته برای اجتناب از طرد یا رها شدگی واقعی و یا خیالی( مانند ترک بی دلیل رابطه یا کنترل بیش از حد آن).
الگویی از روابط بین فردی بی ثبات و افراطی که با نوسان بین دو حد آرمانی کردن و بی ارزش نمودن مشخص می شود.
آشفتگی هویت: بی ثباتی بارز و مستمر خودانگاره یا درک خویشتن.
رفتار تکانشی (هیجانی) دست کم در دو زمینه که بالقوه خود آسیب زننده هستند (برای مثال، در خرج کردن، روابط جنسی، سوء مصرف مواد، رانندگی بی پروا، پرخوری کردن).
رفتار خودکشی، حرکات بیانگر و یا تهدید به خودکشی به صورت مکرر، یا رفتار خود آسیب زنی مکرر.
بی ثباتی در حالت عاطفی به صورت واکنش پذیری خلقی آشکار (برای مثال، ملال دوره ای شدید، تحریک پذیری، یا اضطراب شدید که معمولاً چند ساعت طول می کشد و تنها در موارد نادربیش از چند روز پایدار می ماند)
احساس مزمن پوچی.
نا متناسب بودن و شدید بودن خشم یا دشواری در تسلط بر خشم یا دشواری در تسلط بر خشم ( برای مثال، بروز مکرر عصبانیت، خشمگین بودن دائمی و نزاع بدنی مکرر)
بروز افکار بدگمانانه (پارانوئید) به صورت گذرا در مواقع فشار روانی
6)اختلال شخصیت نمایشی
یک الگوی فراگیر هیجان پذیری و توجه طلبی که از اوایل بزرگسالی آغاز شده در زمینه های گوناگون دست کم یا پنج مورد (یا بیشتر ) از موارد زیر مشخص می شود:
در موقعیت هایی که مرکز توجه نیست ناراحت است.
تعامل با دیگران اغلب با رفتار نامناسب تحریک کننده یا اغوا کننده جنسی مشخص می شود.
ابراز هیجانات سطحی و به سرعت متغیر است.
به طور پیوسته از ظاهر جسمانی خود برای جلب توجه دیگران استفاده می کند.
سبک گفتاری فرد به شدت تأثیر گذار و فاقد جزئیات است.
خود نمایی، تظاهر و اغراق در بیان هیجانات را نشان می دهد.
تلقین پذیر است یعنی به سادگی تحت تأثیر دیگران یا شرایط قرار می گیرد.
روابط را صمیمانه تر از آنچه واقعاً هست تلقی می کند.
7)اختلال شخصیت خود شیفته
مشخصه اصلی این اختلال، خود محوری، کمبود احساس همدلی با دیگران و حس مبالغه آمیز خود مهم پنداری است. همانند دیگر اختلالات شخصیت این اختلال نیز باعث به وجود آمدن نوعی الگوی پایدار رفتاری می گردد که روی بسیاری از جنبه های گوناگون زندگی مانند روابط اجتماعی، خانوادگی و کاری تأثیر منفی می گذارد. مبتلا به این اختلال، 5 مورد یا بیشتر از موارد زیر را نشان می دهد.
احساس بزرگ منشی مبنی بر مهم بودن دارد( برای مثال، در پیشرفت ها و استعداد های خود اغراق می کند، و انتظار دارد که بی تناسب با پیشرفت هایش برتر شناخته شود.)
با خیال پردازی های مربوط به موفقیت نامحدود، قدرت، زیرکی، زیبایی یا عشق آرمانی اشتغال ذهنی دارند.
معتقد است استثنایی و بی همتاست و تنها افراد طبقه بالا می توانند او را درک کنند و باید با افراد (یا نهادهای) استثنایی سطح بالا ارتباط داشته باشد.
نیازمند تحسین افراطی است.
احساس محق بودن و انتظارات غیر منطقی برای رفتار مطلوب از سوی دیگران یا موافقت حتمی با خواسته های خود دارد.
در روابط بین فردی استثمارگر است، یعنی از دیگران برای رسیدن به اهداف خود استفاده می کند.
فاقد حس همدلی است و اشتیاقی برای شناختن یا همانند سازی با احساس ها و نیازهای دیگران ندارد.
اغلب به حال دیگران غبطه می خورند و معتقد است دیگران به وی رشک می ورزند.
رفتارها با نگرش های تکبر آمیز و خود خواهانه نشان می دهد.


اختلالات دسته (ج): افراد مبتلا به این اختلال ها اغلب مضطرب یا بیمناک به نظر می رسند. دسته ج، اختلال های شخصیت اجتنابی، وابسته و وسواسی – جبری را در بر می گیرد.
8) اختلال شخصیت اجتنابی
این افراد نسبت به طرد شدن بسیار حساس هستند و این مهم ترین عامل این اختلال است. این بیماران نه خجالتی هستند و نه غیر اجتماعی، بر عکس علاقه شدیدی به روابط اجتماعی دارند. ولی ترس از طرد شدن مانع اصلی دوری کردن آنها از روابط اجتماعی است. هر نوع ارتباط با دیگران، آنان را به شدت مضطرب می کند و همیشه این سوُال را در ذهن خود دارند که آیا مرا می پذیرد ؟ فرد مبتلا به این اختلال حداقل 4 مورد از ویژگی های زیر را نشان می دهد.
از فعالیت های شغلی که شامل تماس های بین فردی است، به سبب ترس از انتقاد، طرد شدن یا پذیرفته نشدن اجتناب می کند.
تا هنگامی که از دوست داشته شدن مطمئن نباشد، تمایلی به معاشرت با مردم نشان نمی دهد.
به علت ترس از مسخره شدن یا خجالت زده شدن، در روابط صمیمانه و نزدیک محدودیت قائل می شود.
نسبت به مورد انتقاد قرار گرفتن یا طرد شدن در موقعیت های اجتماعی، اشتغال ذهنی دارد.
به علت احساس بی کفایتی در موقعیت های بین فردی جدید، کم رو است.
خود را از نظر اجتماعی، نالایق، فاقد جذابیت و پایین تر از دیگران تصور می کند.
به طور غیر عادی نسبت به خطر کردن های شخصی و یا درگیر شدن در فعالیت های جدید بی میل است زیرا ممکن است موجب دستپاچگی وی شود.
9)اختلال شخصیت وابسته
نیاز فراگیر و مفرط به حمایت شدن که به رفتار سلطه پذیری، وابستگی و ترس های جدایی منجر می شود. این اختلال در اوایل بزرگسالی آغاز و در زمینه های گوناگونی، ظاهر و با پنج مورد(یا بیشتر) از موارد زیر مشخص می شود:
بدون راهنمایی و اطمینان بخشی مفرط دیگران، در تصمیم گیری های روزمره دچار مشکل می شود
نیاز دارد که دیگران مسئولیت بیشتر زمینه های مهم زندگی او را بپذیرند.
در ابراز مخالفت بادیگران به علت ترس از قطع حمایت یا تأیید آنان، دچار مشکل است.
اشکال در طرح ریزی یا انجام کارها به تنهایی (که بیشتربه علت فقدان اعتماد به نفس در قضاوت یا توانایی هاست، تا فقدان انگیزش یا انرژی)
برای کسب محبت و حمایت دیگران افراط می کند، تا جایی که داوطلب انجام کارهایی می شود که ناخوشایند هستند.
در مواقع تنهایی به دلیل ترس زیاد از ناتوانی برای مراقبت از خود احساس ناراحتی یا درماندگی می کند.
جست و جوی مصرانه برای ایجاد رابطه ای دیگر به عنوان منبع مراقبت و حمایت در زمانی که یک رابطه صمیمانه قطع می شود.
اشتغال ذهنی غیر واقع گرایانه یا ترس از رها شدن به حال خود برای مراقبت از خویشتن.
10)اختلال شخصیت وسواسی- جبری
این اختلال نوعی اختلال شخصیت است که در آن کمال طلبی و انعطاف پذیری تسلط دارد. اختلال شخصیت وسواسی- جبری با وجود نظم، پشتکار، لجاجت و خونسردی و دودلی مشخصی شود. فرد مبتلا به این بیماری حداقل 4 مورد از نشانه های زیر را نشان می دهد.
اشتغال ذهنی نسبت به جزئیات، اصول، فهرست ها، ترتیب، سازمان یا برنامه ها به گونه ای که هدف اصلی فعالیت گم می شود.
کمال طلبی، به حدی که در تکمیل کردن امور تداخل کند.
علاقه مندی مفرط به کار و کارایی، به بهای کنار گذاشتن فعالیت های تفریحی و ارتباط با دوستان.
در امور اخلاقی و رعایت ارزش ها بیش از حد جدی و وظیفه شناس، دقیق و انعطاف ناپذیر است.
ناتوانی در دور انداختن اشیای کهنه و بی ارزش حتی هنگامی که هیچ ارزش عاطفی نداشته باشند.
اکراه در واگذاری تکالیف به دیگران و یا همکاری با دیگران، مگر اینکه دیگران روش وی را در انجام کارها به طور کامل قبول کنند.
خسٌت در خرج کردن پول برای خود و دیگران. از نظر او پول چیزی است که باید برای حوادث ناگوار آینده پس انداز شود.
انعطاف ناپذیری و سر سختی .

فرشته نوری / کارشناس ارشد روانشناسی
گردآوری مرکز مشاوره روان شناسی آرامیس