آرامیس مشاور




چطور نقش همسری را با نقش های کاری قاطی نکنیم؟

من همسرتم ، کارمندت نیستم
هر وقت صحبت کار و زندگی خانوادگی، کنار هم به میان می آید، همه از تعادل بین کار و زندگی خرف می زنند. صحبت هم اغلب در مورد تعادل زمانی و انرژی است. یعنی به اندازه برای کار زمان بگذارید. به اندازه برای خانواده و عزیران زمان بگذارید و مسائل هر طرف را قاطی دیگری نکنید. مثلا وقتی در خانه اعصبتان خرد شده ، اجازه ندهید روی برخوردتان با ارباب رجوع که از همه جا بی خبر تاثیر بگذارد و وقتی استرس کاری اذیت تان کرده، سر بچه هایی که تا شب منتظر بوده اند شما برسید خانه و نقاشی هایشان را ببینید ، داد نکشید. اما به غیر از این موارد، تعادل بین کار و زندگی خانوادگی، وجهه دیگری هم دارد.

هر کدام از افرادی که شاغل هستند و تشکیل زندگی هم داده اند ، در آن واحد چند نقش دارند، نقش همسر، نقش پدر یا مادر و نقشی که سر کار بر عهده گرفته اند: کارمند، مدیر، پزشک، طراح و ... هر کدام از این نقش ها، مسئولیت ها و حقوق خود را برای فرد به همراه دارند و الگوی رفتاری متفاوتی را می طلبند. این که بتوانیم بین این نقش ها تعادل ایجاد کنیم و در هر موقعیتی بسته به نقشی که داریم، رفتار درست و متناسب را نشان بدهیم، گاهی کار ساده ای نیست. در عین حال، نمی توانیم در خودمان چند شخصیت متفاوت به وجود بیاوریم و برای حفظ سلامت روانی خودمان هم که شده، باید یکپارچگی شخصیتی داشته باشیم و هم تکلیف خودمان با خودمان معلوم باشد و هم بقیه با ما! به همین خاطر، باید کمی حواستان جمع باشد ، تمرین کنید ، به موقع مچ خودتان را بگیرید و حتی از نزدیکانتان به خصوص همسرتان در این زمینه کمک بگیرید.

شرح وظایف و مسئولیت های هر نقش
یکی از کارهای اولیه ای که به شما در این راه کمک می کند، این است که قبل از هر چیز به تفکیک، شرح وظایف و مسئولیت های خود را در هر نقش بنویسید. در نقش همسر، در نقش والد و در نقش شغلیتان، می توانید یک برگه بزرگ سفید بردارید، آن را به سه ستون ، هر آن چه به ذهنتان میرسد را یادداشت کنید. این کار کمک می کند به ذهنتان سر و سامان بدهید ، موارد مشابه را در کنار هم با یکدیگر مقایسه کنید و انتخاب های دقیق تری داشته باشید. در عین حال، این کار تمرینی است که به شما کمک می کند در موقعیت های مختلف ، تصمیم بگیرید . مثلا وقتی همسرتان با فرزندتان دعوا می کند، با وقتی دو کارمند با هم دعوا می کنند، فرق دارد. در هر کدام از این موقعیت ها شما یک نقش متفاوت دارید و مسئولیت هایتان با هم فرق می کند. در یکی مسئول خدشه دار نشدن کانون خانواده و حفظ رابطه اعضا در عین آرامش درون خانه هستید، در دیگری شما مسئول ضربه نخوردن پروژه و پیشبرد کار به دور از تنش هستید. بنابراین واکنش هایی که دارید، با هم فرق دارند . در خانه ممکن است با یک شوخی یا در آغوش گرفتن ، مسئله را ختم کنید و نگذارید کار بالا بگیرد، اما در مورد دوم، هر دو کارمند را به اتاق جلسات ببرید و خیلی جدی از هر دو توضیح بخواهید.

احساس و عاطفه یا منطق و قانون
درخانه بیشتر احساس و عاطفه حکم فرماست . هدف حفظ رابطه است. برای همین راحت چشم پوشی می کنیم، براساس احساس هایمان حرف می زنیم و تصمیم می گیریم. به همه افراد خانه اعتماد داریم ، خودمان هستیم؛ اما در محل کار، احساسات حکمفرما نیستند و اگر از روی احساس تصمیمی بگیرید، احتمال زیادی دارد که آن تصمیم نادرست باشد.
البته در مورد شهود حرف نمی زنیم . افراد با تجربه به مرور زمان و برپایه دانش و تجربه ای که کسب می کنند، بسیاری از تصمیم های کاری را بر پایه شهود می گیرند. اما وقتی کسی از این که کارمند اتاق کناری ، صبح او را دیده و سلام نکرده، عصبانی است و به همین دلیل هم پرونده را به موقع نمی برد روی میز او بگذارد ، یعنی براساس احساس شخصی خودش و نه وظیفه کاری رفتار کرده است. همچنین در خانه، خیلی راحت می توانیم بگوییم خسته ام، ناراحتم ، بی حوصله ام و مثلا تماشای فیلم دسته جمعی را به تعویق بیاندازیم، اما سر کار به دلیل احساس های ناخوشایند، نمی توانیم فرایندکاری را عقب بیندازیم، مگر این که اوضاع مان آن قدر خراب باشد که کار یا سلامت خودمان را به مخاطره بیندازیم که در ان صورت، باید رسما مرخصی بگیریم. همه این ها یعنی تکلف هایی در کار است که موظفیم رعایتشان کنیم. نه در خانه می توانیم این تکلف ها را رد کنیم و از بقیه انتظار رعایت آن ها را داشته باشیم و نه می توانیم سرکار، آن ها را نادیده بگیریم، چون نظام کاری به هم میریزد.

رقابت و مسابقه
در دنیای امروز ، به خصوص با رشد انواع کسب و کار، احساس رقابت در بسیاری از کارها دیده می شود. از مدیران ارشد گرفته تا کارمندان و کارگران با احساس رقابت با سایر کسب و کار هستند و کارمندان و کارگران در حال رقابت با همکاران خود هستند. همه به دنبال موفقیت بیشتری هستند که ایرادی هم ندارد، شاید لازمه بقا در این بازار کار مدرن همین احساس باشد. اما اگر این احساس بر فرد مسلط شد و یادش رفت که زندگی بعدهای دیگری هم دارد، خطرناک می شود . آن قدر این حس در او نفوذ می کند که ممکن است به خانواده اش هم انتقال دهد. آن وقت افراد خانواده بدون این که اصلا بدانند چرا، مشغول رقابت می شوند. بچه ها می خواهند از هم و از همسالان شان جلو بزنند، همسر پا به پای زن یا شوهرش، استرس های کاری او را تحمل می کند، موفقیت های کاری بیش از اندازه مهم می شوند و در سایه این رقابت بی دلیل، بسیاری از لحظات خوش یک خانواده قربانی می شود.

دستور دادن یا گرفتن ، مسئله این نیست
اغلب افراد در شغلی که هستند ، بسته به پستی که می گیرند، از بالا دستی خود دستور می گیرند و به پایین دستی دستور می دهند. خب، طبیعت محیط کار این است و غیر از این باشد ، سازمان کاری به بازدهی نمی رسد. اما اگر این دستور دادن یا دستورگرفتن بخشی از ویژگی شخصیتی فرد بشود، آزار دهنده خواهد بود. فکر کنید زن یا مردی که در شرکت مدیر ارشد است، در خانه به همه دستور بدهد، طوری که بارها از اهالی خانواده بشنود که من کارمندت نیستم که بهم دستور می دی! یا زن یا مردی که کارگر است و دائم اطاعت می کند ، وقتی با خانواده اش در محیطی قرار می گیرد که حقشان پایمال شده ، ممکن است به جای دفاع از خانواده اش باز سرش را بیندازد پایین و چیزی نگوید یا برعکس، تلافی همه اطاعت کردن های سرکار را بخواهد آن جا در بیاورد و چنان دعوای خشنی راه بیاندازد که باعث ترس همسر و فرزندان خودش بشود . بسته به نقشی که در هر موقعیت در ان قرار دارید رفتار کنید. فقط باید هشیار باشید و همه را با هم قاطی نکنید.

سبک زندگی
هر آدمی سبک زندگی خودش را دارد. به همین نسبت ، هر خانواده ای دارای سبک زندگی مخصوص به خودش است. سبک زندگی افراد خانواده، به واسطه ارتباط و نزدیکی که با هم دارند بسیار روی یکدیگر اثر می گذارد . اگر کار شما به گونه ای است که سبک زندگی همه را طوری دستخوش تغییر کرده که برایشان مناسب نیست، حتماً فکری کنید. مثلا اگر همیشه خیلی زود می روید و خیلی دیر بر می گردید، می بینید فرزندتان برای این که بتواند شما را ببیند بعد از ساعت خوابش بیدار مانده، بدانید یک جای کار ایراد دارد. از طرف دیگر، سبک زندگی خانواده تان را نمی توانید تمام و کمال با خود سر کار ببرید. اگر عادت به غذاهای معطر و پرادویه با ترشی دارید ، نمی توانید همین غذا را سر کار هم ببرید که از بویش همه خفه بشوید! یا اگر همیشه در خانه همه خوراکی ها را با هم می خورید دلیلی ندارد در محل کار هم، دائم دور بزنید و خوراکی تقسیم کنید. این ها مثال های خیلی جزئی هستند. به هر حال بسیار مهم است که سبک زندگی کاری خود را از سبک زندگی خانه جدا کنید. به خصوص نگذارید سبک زندگی محل کار، تعیین کننده سبک زندگی شما و به تبع شما، خانواده تان باشد.

بهنوش خرم دره، کارشناس ازشد روان شناسی بالینی