مشورت دُر گرانی است
آمارها نشان می دهد که 97 درصد از جمعیت بزرگسالان در جهان در طول زندگی خود حداقل یک بار ازدواج می کنند. طبق آمار جهانی ، نرخ ازدواج در طول 15 سال گذشته تقریباً ثابت مانده است، اما این وضعیت در مورد نرخ طلاق صادق نیست.
آمارها نشان می دهند که نرخ طلاق امروزه به مراتب بیش از گذشته است، به طوری که در کشورمان برای جمعیت شهری به طور متوسط 15 درصد بوده است که با توجه به ارزش های مذهبی و سنت های دیرین خانوادگی و اصالت و باور زندگی مقدس زناشویی، به یقین باید آمار طلاق در ایران روند کندتری داشته باشد.
اما چه چیز باعث می شود بسیاری از زوج هایی که غالباً با جمله «تنها مرگ ما را از یکدیگر جدا می کند» زندگی مشترک خود را آغاز می کنند و ابتدا به آن احساس تعهد دارند، پس از مدتی با مشکلات زیادی روبه رو می شوند و کار به جایی می رسد که به هم پرخاش و با هم نزاع می کنند و در مواردی، کار به متارکه می انجامد و در نهایت به جای مرگ، طلاق آنها را از هم جدا می کند.
آنچه مسلم است زوج جوان از آغاز با دیدی غلط و محدود وارد زندگی زناشویی می شوند و برای خود بنایی رویایی و سراسر ایده آل تصویر می کنند و از آنجا که اطلاعاتشان از یکدیگر و از امکانات و توانایی های هم بسیاری محدود و ناقص است و چه بسا با وهم و خیال خواسته اند برای خود دنیایی بسازند، پس از گذشت چند ماه یا چند سال زندگی مشترک، به فکر حسابرسی و ارزیابی می افتند و در می یابند آنچه تصور کرده اند، باطل و بی حساب بوده و این سرآغاز مشکلات جدی تری است. تحقیق روان شناسان و مشاوران خانواده در چند کشور نشان می دهد حدود 50 درصد از همسران، ازدواج خود را در نهایت ناموفق ارزیابی می کند.
در هر حال، تشکیل زندگی زناشویی مرحله انتقالی دشوار و پیچیده ای است، چرا که ازدواج مستلزم از نو تعریف کردن افراد برای خود و والدینشان است. زن و مرد در ازدواج نیاز دارند خود را در قالب نقش های جدید بپذیرند و این مهم بدون آگاهی از مسائل مربوط به زندگی زناشویی و خصوصیات متفاوت زن و مرد امکان پذیر نیست. تحقیقات و شواهد بسیاری نشان می دهد که در جوامع امروز، همسران جوان در اوایل زندگی با مشکلات گوناگون و گاه شدید مواجهند.
بنابراین پیشنهاد اصلی و اساسی بهره مندی از خدمات مشاوره ای پیش از ازدواج است تا زن و مرد با اگاهی بیشتر و تجهیز به دانش کافی در ارتباط با خود، ویژگی های خود و ویژگی های همسر آینده و نیز اهداف ازدواج به این دوره پویا و شکوفا در زندگی با ارامش بیشتری گام نهند. به بیان دیگر، مرد و زن، هر دو، از آموزش های پیش ازدواج، به ویژه در مورد انتظاراتی که از آنها به عنوان زن و شوهر می رود ، سود می برند. در جوامع امروز، زندگی انسان ها در تمامی ابعاد دستخوش تغییرات سریع و شگرفی بوده است. بازتاب ماهیت پیچیده این تغییرات و تحولات در زندگی فردی و اجتماعی افراد کاملا محسوس است.
ازدواج و زندگی زناشویی و تشکیل خانواده نیز از این قاعده مستثنی نیست. زن و مرد به دلایل متعدد از جمله شناخت ناکافی از یکدیگر، انتظارات و توقعات غیرواقعی از ازدواج و همسر، و مشکلات اقتصادی و اجتماعی و اخلاقی، لاجرم با مشکلات بسیاری در ایجاد و حفظ و بقای زندگی زناشویی و روابط نزدیک و صیمیانه با یکدیگر مواجه می شوند. طبق طبقه بندی های تشخیص روان پزشکی ، مسائل زناشویی و خانوادگی یکی از بیشترین علل رجوع به کلینیک ها و مراکز خدمات مشاوره ای است که این خود گواه صحت مطالب ذکر شده است.
تاریخچه
از نظر تاریخی ، مشاوران و روان درمانگران نخست با فرد، سپس با همسر در نهایت، با کل خانواده کار می کردند. به گفته نیکلز، روان شناس مشهور آمریکایی در این زمینه، مشاوره ازدواج در آمریکا از مشاوره و روان درمانی فردی و نیز مطالعات خانواده و آموزش خانواده نشات گرفته است.
در سال 1988 انجمن بین المللی مشاوران ازدواج خانواده (I.A.M.F.C) ملاک های تربیت مشاوراه و درمانگران ازدواج و خانواده را تعیین کرد. ویژگی های کلی این ملاک عبارتند از: توسعه دانش و مهارت در مبانی مشاوره (فردی، گروهی، شغلی، و بین فرهنگی) تاکید بر مشاوره فردی ازدواج و نظام های خانواده، تاکید مفهومی بر نظام های خارج از خانواده که با خانواده در تعاملند، آموزش های بالینی شامل نظارت بر کار عملی درمانگر با افراد (همسران و خانواده ها) و ادغام روش های مشاوره فردی و رویکردهای نظام مند در کار با افراد(همسران و خانواده ها).
دلایل ضرورت
آموزش همسران جوان معمولاً یکی از برنامه های رسمی و غیررسمی خانواده ها و دیگر نهادهای اجتماعی در اغلب کشورهای جهان است. همسران جوان که اغلب از دو فرهنگ (و چندین خرده فرهنگ) متفاوت اثر پذیرفته اند، به منظور افزایش سطح رضایت در تشکیل خانواده و افزایش ضریب اطمینان از تشکیل خانواده جدید، باید آموزش های لازم را کسب کنند. اسلام نیز که خانواده را پیمانی مقدس بین زن و مرد می داند و ثمره ازدواج را انس و آرامش خانوادگی بیان می کند (سوره روم، آیه 21)، بر اهمیت مشاوره تاکید دارد و بارها در قرآن کریم به مشورت کردن توصیه می کند: «در کارها مشورت کن، پس هنگامی که تصمیم گرفتی به خدا توکل کن.» امام علی (ع) نیز می فرمایند: «مشورت کنید که موفقیت و رستگاری از مشاوره به دست می آید». برخی از عواملی که این ضرورت را در ازدواج بیشتر جلوه می دهد عبارتند از:
1- اشتباهات احتمالی والدین خود را تکرار نکنند و برعادات بدی که در خانواده خود فرا گرفته اند، غلبه کنند.
2- نقاط ضعف و قوت خود و طرف مقابل را بشناسند و در قبال آن مسئولیت پذیرند. اغلب همین شناخت و احساس ، تفاوت بین موفقیت و شکست در زندگی زناشویی است.
3- انتظارات واقع بینانه از زندگی زناشویی به دست اورند و از انتظارات رویایی و غیرواقعی دست بردارند.
4- بدانند چه انتظاری از خود و از همسر خود و از ازدواج دارند. این انتظارات بنیان ایمان و اعتقاد به زندگی را شکل می دهد.
این آموزش ها به شیوه های گوناگونی میسر است ، از جمله آموزش در کلاس های رسمی و غیررسمی، توزیع جزوات، تشکیل کلاس های پرسش و پاسخ و بحث های گروهی و طرح موارد مبتلا به اکثریت.
مشاوره در ایران
در کشورمان اما هنوز این موضوع به طور کامل برای جوانان در آستانه ازدواج جا نیفتاده است. تاسیس و گسترش مراکز مشاوره پیش از ازدواج از مهم ترین گام ها و مسئولیت ها است تا از این طریق بتوان به خانواده ها،برای رشد سالم و مطلوب و نیز پویایی و شکوفایی استعدادهای همه اعضای خانواده و پیشگیری از اختلافات و ناهنجاری های فردی و اجتماعی کمک کرد.
بدیهی است موفقیت و کارآیی مراکز مشاوره منوط به برخورداری از وجود مشاوران صالح و متخصص و کارامد است. در هر حال، ضرورت وجود ردس هایی با عنوان مشاوره پیش از ازدواج برای دانشجویان روان شناسی و مشاوره بیشتر حس می شود.
روح الله حدادی، کارشناس ارشد روان شناسی بالینی
