آرامیس مشاور




دروغ گویی کودکان، کوچولوهایی که راست نمی گویند!

دروغگویی فرزندان از آن دسته مشکلاتی است که بسیاری از والدین با آن ، حداقل در مقطعی از سن فرزند خود، رو به رو می شوند. برخی از همین والدین نسبت به این مشکل بسیار حساس هستند. برخی از پدر و مادر ها این رفتار را طبیعی می دانند. تا حدودی این برداشت درست است، اما باید بگویم اگر چه رفتاری در یک مقطع سنی طبیعی و بهنجار به نظر می رسد، در مقطع دیگر طبیعی و بهنجار نخواهد بود؛ برای مثال کودک دو ساله درک صحیحی از اهمیت راستی و درستی ندارد، اما همین کودک در سن ده ساگی باید تفاوت بین راست و دروغ را درک کند. همچنین برای کودک پنج ساله طبیعی است، در افکار رویایی و تخیلی غوطه ور شود و داستان های بلند و طولانی تعریف کند. در واقع این کودک قصد فریب دادن کسی را ندارد .

باید توجه داشت دروغگویی کودک بدون بی دلیل نیست و ریشه آن را باید عمدتاً در خانه و بعد در مدرسه جستجو کرد. با این حال این کودک بی پناه است که در نقش معلول تنبیه های مختلف را دریافت می کند. باید علت را یافت و به رفع ان پرداخت . قبل از آن بیاید با انواع نشانه های دروغ در کودکان آشنا بشویم.

انواع دروغ های کودکان
روان شناسان دروغ های کودکانی را به هفت دست زیر تقسیم می کنند:
1- دروغ بازی: که با آن کودک حوادث تخیلی را به دیگران می باوراند؛ مثلا کودک چهار ساله ای تحت تاثیر فیلم دیشب، شروع به تعریف یک داستان دروغی می کند.

2- دروغ مبهم: این نوع دروغ ناتوانی کودک در گزارش دقیق جزئیات با مطالعه کردن یک مسئله بنا به پیشنهاد و تشویق فرد دیگر ناشی می شود؛ مثلا یک کودک چهار ساله از اتفاقی که دیشب در اتاقش افتاد و باعث ترسش شد، صحبت می کند اما برخی از گزارشاتش با دروغ همراه است.

3- دروغ پوچ: در این حالت کودک دروغ را برای جلب توجه دیگران به کار می برد؛ مثلا وقتی کودک هشت ساله متوجه بازی مادر و برادرش می شود، شروع به تعریف کردن یک حادثه دروغی از آن روز مدرسه اش می کند.

4- دروغ انتقام جویانه: این نوع دروغ از نفرت کودک ناشی می شود؛ مثلا کودکی برای انتقام از مادرش، وقتی پدر به منزل می اید ، ماجرایی را همراه با دروغ بر علیه مادر، به پدر می گوید.

5- دروغ محدود: کودک در نتیجه ترس از محدود شدن شدید، انضباط سخت گیرانه یا تنبیه بدنی ، دروغ می گوید؛ مثلا کودک پنج ساله از ترس تنبیه بدنی مادر، شکستن ظرف را به گردن خواهرش می اندازد.

6- دروغ خودخواهانه: دروغی حساب شده است که برای گول زدن دیگران استفاده می شود تا کودک آنچه را می خواهد به دست اورد؛ مثلا کودک نه ساله ای در بازار به مادرش می گوید دوستش برای کادو تولد یک ماشین بزرگ گرفته و او ناراحت شده! از این طریق سعی در ترغیب مادر برای خرید آن ماشین می کند.

7- دروغ عرضی یا وفادارانه: به منظور حفظ و مراقبت از یک دوست دروغ می گوید؛ مثلا شکسته شدن ظروف به وسیله خواهرش را به گردن می گیرد.
علل پیدایش دروغ گویی در کودکان
در کودکان کم سن و سال علت دروغ گویی جنبه خیالبافی و رویا اندیشی آنان دارد و بهتر است زیاد جدی گرفته نشود.
آموزش های نادرست خانواده و تقلید از اطرافیان و در واقع الگو گیری از والدین.
مورد بی مهری قرار گرفتن و در نتیجه برای جلب توجه دیگران (کمبود عاطفه) .
برای اجتناب از ناراحتی و مدرسه و تعقیب
هنگامی که کودک در محیط ناآرامی قرار می گیرد.
وقتی مورد سرزنش یا تحقیر قرار می گیرد.
وقتی اعتماد خودشان را به اطرافیان از دست می دهند.
علائم دروغ گویی
وقتی کودکان دروغ می گویند در بسیاری از موارد می توان، متوجه رفتار آنان شد. کودکان برای اینکه بتوانند نشانه های دروغگویی خود را بپوشانند بسیار ناتوان تر از بزرگسالان هستند، برخی از نشانه های دروغگویی که البته به صورت مجموعه ای مشاهده می شود، عبارت اند از:
افزایش ضربان قلب
نفس نفس زدن
رنگ پریدگی
بی قراری و اضطراب
خشکی دهان
شتابزدگی و عجله
بدبینی
فراموشکاری
پنهان کردن دست ها
لب گاز گرفتن
پوشاندن بخشی یا نیمی از دهان به وسیله دستان و انگشتان
عدم تماس چشمی
راهکارهایی برای والدین
راهکارهای زیر می تواند به کودکان کمک کنند تا راستگو باشند:
1- علت دروغگویی را شناسایی کنید: باید تجزیه و تحلیل دقیقی از عواملی که دروغگویی را به وجود آورده اند انجام دهیم و بعد علت اصلی دروغگویی را مورد درمان قرار دهیم.
2- مفهوم حقیقت را به کودک بگوییم: از طریق داستان گوی فرق بین حقیقت و افسانه را اموزش دهیم و تفاوت بین داستان و زندگی واقعی را بیان کنیم.
3- به جای سوال کردن با جمله خبری به او بگوییم چه کاری انجام داده است: مثلا اگر می دانیم کودک مان ظرفی را شکسته است، به جای آنکه بگویم «تو ظروف رو شکستی؟» بهتر است بگوییم « ظرف روی میز به وسیله تو شکسته است.»
4- افکار کودک را نادیده بگیرید و به اصل ماجرا بپردازید: یعنی در صورتی که مطمئن هستید به جای توضیح دادن و سوال و پرسش زیاد ، خواسته خود را به طور ساده و مشخص بیان کنید.
5- علت همه تنبیه ها را برای کودک توضیح دهید: وقتی کودک برای رفتار نامناسبی تنبیه می شود برای این که احساس ظلم و سپس انتقام گیری نکند، بهتر است دلیل تنبیه را به کودک توضیح دهیم و از آن مهم تر، تنبیه را متناسب با رفتار نامناسب انجام دهیم یعنی از تنبیه شدید بپرهیزیم.
6- راستگویی کودک را با تحسین تقویت کنید: تحسین مهم ترین منبع افزایش رفتار مطلوب کودکان است. وقتی فرزندان مان صداقت را رعایت می کنند، به انها بازخورد مثبت بدهید؛ به خصوص زمانی که در شرایط سخت صداقت را ادامه می دهند.
7- اجازه بیان احساسات را به کودک بدهید: کودکان بسیار تخت تاثیر هیجانات مختلف قرار می گیرند و وقتی رفتار نامناسبی انجام می دهند ابتدا باید احساس همدلی و درک هیجانات را از طرف ما دریافت کنند تا مجبور نشوند برای پنهان کردن همین هیجانات، دروغ بگویند.
8- توجه و محبت لازم را به کودک بدهید: همان طور که گفته شد یکی از دلایل دروغگویی کودکان کسب توجه و حمایت اطرافیان است. پس وقتی ما در زمان های مختلف این توجه را به صورت غیر مشروط به کودک خود بدهیم شاید دیگری نیاز به دروغ برای جلب توجه نداشته باشد. همچنین به کودک خود یاد بدهید چگونه می تواند توجه شما را جلب کند.
9- انتظارات از کودک خود را تعدیل کنید: وقتی ما خواسته های زیادی از کودکان داشته باشیم که در توان و سن آنان نباشد، شاید مجبور شوند به ما دروغ بگویند تا تایید ما را دریافت کنند، بنابراین خواسته ها و انتظارات خود را متناسب با توانایی و شرایط کودک منطبق کنید.
10- سوال هایی که کودک را وادار به دروغ گویی می کند، طراحی نکنید: گاهی ما می دانیم دلیل رفتار چه بوده و چه باید کرد، اما برای این که کودک را شرمنده یا تحقیر کنیم ناخواسته از او سوال هایی می کنیم که کودک مجبور می شود برای دفاع از خود، دروغ بگوید و ما عصبانی تر می شویم در نتیجه این دور باطل تکرار می شود. در این مواقع سعی کنید پیامد رفتار را در نظر بگیرید و اعمال کنید.
11- مقایسه و سرزنش ممنوع: کودکان را با یکدیگر مقایسه نکنید زیرا موجب رشد حسادت و در نتیجه ، تشدید دروغ گویی می شود. همچنین کودکان خود را سرزنش و تحقیر نکنید ، چرا که کودک برای جبران آن، به دروغ گویی روی می آورد.
12- و از همه مهمتر الگوی مناسبی برای فرزندان باشید: به یاد داشته باشید فرزندان ما آن چیزی می شوند که ما هستیم، نه آن چه که می خواهیم.


فاطمه طالبی، کارشناس ارشد روان شناسی