آتش در کلاس
شاید یکی از مهم ترین نگرانی والدین در مورد فرزند خود که مبتلا به بیش فعالی است، مشکلات تحصیلی آنان و مسائل مرتبط با مدرسه و کلاس درس است. معلمان نیز گاهی با این اختلال آشنایی ندارند و به شیوه های نادرستی با این دانش اموزان برخورد می کنند.
واکنش نامطلوب کارکنان مدرسه به ویژگی های مشخص این بیماری و پایین بودن اعتماد بنفس ، ممکن است با واکنش های ناخوشایند همسالان همراه شود و مدرسه را مکانی برای شکست این کودکان سازد؛ این امر ممکن است موجب رفتارهای مقابله ای ، رفتار ضداجتماعی ، افت تحصیلی و خودشکنی شود.
مدیریت رفتار
از رویکردهای مهمی که امروزه برای ارتباط معلمان با دانش آموزان در کلاس درس توسط متخصصان پیشنهاد می شود، مدیریت رفتار با مداخله در رفتار است.
در این شیوه معلمان رفتارهای مناسب را پاداش و رفتارهای نامناسب را از طریق بی توجهی یا بازداری دانش آموز از کارهای مورد علاقه اش، حذف می کنند و به طور کلی همیشه یک قدم از این دانش آموزان جلو هستند؛ یعنی قبل از اینکه واکنش نشان بدهند، مسئولیت یا کارهایی را که از عهده ان بر می ایند و برایشان خوشایند است به انان واگذار کنند تا انرژی و توان شان در راه مثبت صرف شود. معمولاً برنامه مدیریت رفتار در کلاس درس ، به منظور توسعه توانایی دانش آموز در سود جستن از کلاس و افزایش تمرکز طراحی شده است. برای رسیدن به این منظور شما به عنوان معلم می توانید:
• گام اول: رفتاری را انتخاب کنید که می خواهید آن را تغییر دهید؛ مثلا آرام نشستن در کلاس و حرف کسی را قطع نکردن.
• گام دوم: یک تقویت کننده مناسب انتخاب کنید؛ مانند استفاده از خوراکی، برچسب آفرین ، وقت ازاد برای انجام کار دلخواه، تحسین و ...
• گام سوم: اجرای منظم قواعد در کلاس درس برای دانش آموز توضیح داده شود تا دانش آموز با شما بیشتر همکاری کند.
• گام چهارم: ارتباط بین قواعد و نحوه استفاده از تقویت کننده ها را برای دانش اموز توضیح دهید که چه موقع از آنها استفاده خواهد شد.
• گام پنجم: برای دانش آموزان شرح دهید در آینده چه اتفاقی خواهد افاد.
• گام ششم: شیوه های کار را اصلاح و دلایل موفقیت و شکست ها را ثبت کنید.
همچنین برای سازگاری بهتر این دانش آموزان علاوه بر مطلب بیان شده، نکات زیر را نیز رعایت کنید:
• عواملی که موجب حواس پرتی می شوند را کاهش دهید؛ مثلا به جای اینکه نزدیک پنجره بنشیند، جای او نزدیک معلم باشد.
• به کودک دلگرمی و انگیزه بدهید و او را برای کارهای درست تشویق کیند.
• استفاده از روش های عملی. دانش آموزان با اختلال بیش فعالی با روش های عملی بهتر یاد می گیرند تا با روش سخنرانی. سعی کنید از رنگ ها به خصوص مواد دیداری ( مثل نقاشی، مجسمه، عکس و فیلم) و مواد لمسی (مثل گچ، کاغذ، خمیر و مانند اینها) بیشتر استفاده کنید.
• باید بدانید چه موارد خاصی برای دانش آموزان دشوار هستند. برای مثال ممکن است دانش آموز مبتلا در شروع یک کار دچار مشکل باشد در حالی که دانش اموزان دیگر در پایان دادن به یک عمل و شروع عمل بعدی مشکل داشته باشند. بنابراین هر یک از این دانش آموزان نیاز به کمک های متفاوتی دارند.
• آموزش استفاده از فنون حل مسئله به دانش آموز: این روش ها عبارت اند از: آموزش تاخیز پاسخ که به دانش آموز یاد داده می شود ، قبل از عمل درک و فکر کند و جملات خود فرمانی را در اوقات مهم تکرار کند؛ مانند گوش کن، ببین؛ تامل کن و پاسخ بده.
• به وسیله تئاتر ، نمایش و بازی در یک محیط دوستانه، نقش خود را با دانش آموز عوض کنید. یعنی معلم دانش آموز بیش فعال باشد و دانش آموز، نقش معلم را بازی کند. این کار به دانش آموز کمک می کند و به درک درستی نسبت به نحوه قضاوت سایرین نسبت به خویش نائل شود.
• فعالیت های بدنی سودمند را برای دانش آموز طراحی کنید. به دانش آموز کمک کنید تا انرژی نهفته را به صورت فرستادن به دفتر مدرسه ، دادن مسئولیت ، فرصتی برای تیز کردن مداد، گرفتن یادداشت، ایستادن پشت میز تحریر هنگامی که کار کلاس تمام شده است، جمع کردن دفتر دانش آموزان ، پاک کردن تخته سیاه و ... صرف کند.
• آموزش تکنیک ها و مهارت های مطالعه. خط کشیدن بر زیر مطالب، توجه کردن و خواندن با صدای بلند به حفظ تمرکز و نگهداری بهتر اطلاعات در ذهن کودک کمک می کند.
• علائم هشدار دهنده. برای جلب کردن توجه دانش آموز می توانید از علائم هشدار دهنده نظیر خاموش و روشن کردن چراغ، زنگ زدن و گفتن کلماتی نظیر گوش کنید، آماده باشید ، برقراری تماس چشمی هنگام دستور دادن، شوخی کردن و با هیجان درس دادن استفاده کنید. همچنین با صدا زدن، نام کودک یا نزدیک شدن به او یا لمس آرام دستش توجه او را جلب کنید.
• قبل از این که کودک بخواهد کاری را شروع کند. از او بخواهید طرز اجرای آن را برای شما بازگو کند تا مطمئن شوید حرف های شما را درست شنیده است. اگر بین بازگویی طرز اجرا و اجرای فعالیت مورد نظر فاصله افتاد، احتمالاً باید دستورالعمل را مجدداً توضیح دهید.
• نسبت به اعتماد به نفس کودک حساس باشید. برای این امر برخورد با کارهای نادرست کودک را به دور از حضور دیگران انجام دهید و انجام کارهای دشوار را در حضور دیگران از او نخواهید.
• ارتباط با والدین برای مرتبط شدن با والدین از این روش استفاده کنید که شما در دفتر تکالیف کودک سیر پیشرفت او را بنویسید، و والدین نیز تکالیف را در موعد مقرر بررسی و ثبت کنند.
• تقسیم تکالیف . دستورات و تکالیف باید مختصر و واضح باشند. تکالیف زیاد را به بخش های کوچک تر تقسیم کنید تا بهتر بتوان آنها را کنترل کرد. برای این منظور می توانید از زمان سنج استفاده کنید.
• عضویت در گروه. او را در یک گروه کلاسی عضو کنید تا کارهایش را به صورت گروهی انجام دهد.
زهرا مولوی، کارشناس ارشد روان شناسی تربیتی