پنج گانه های تاثیر گذار
بسیاری از افرادی که به نحوی با اختلال بیش فعالی نقص توجه درگیر هستند، به خصوص والدین دارای فرزندان مبتلا، دائماً از متخصصین مختلف می پرسند که علت این بیماری چیست؟ در این بخش این سوال را بررسی خواهیم کرد. پژوهشگران و دانشمندان ، تا به حال نتوانسته اند، به طور قطعی ، مشخص کنند، علت اصلی این اختلال چیست؛ اما برخی مطالعات بیان می دارند عوامل ژنیتکی، زیستی، روانی و اجتماعی می توانند در پیدایش این اختلال تاثیرگذار باشند.

•  عوامل ژنتیکی

«ویکی و همکارانش» در سال 1999 در پژوهش خود دریافتند تاثیر عوامل خانوادگی بر دختران و پسران یکسان است و در صورتی که شرایط محیط یکسان باشد، تاثیر محیط بر دختران و تاثیر ژنتیکی بر پسران تا حدی یشتر است.
مطالعه هم شکمان و فرزنده خوانده ها در مورد این افراد، نشانگر وجود رابطه قوی، بین عوامل ژنتیکی و وجود این اختلال است. مطالعات دیگر نیز یافته مشابه این پژوهش را نشان داده اند.

•  عوامل عصب شناختی

کودکان دارای این اختلال را می توان به دو گروه تقسیم کرد: یکی عبارت است از آنهایی که دارای کمبود «دوپامین» هستند و دیگر آنهایی که دارای کمبود سوخت و ساز «نوراپی نفرین» هستند.

•  سم های محیطی

دانشمندان ، عوامل محیطی بسیاری را در دوره های پیش یا پس از تولد مورد مطالعه قرار داده اند تا شاید بتوان رابطه بین سم های محیطی و اختلال پیش فعالی همراه با نقص توجه را پیدا کرد. سرب یکی از مواردی است که بدون انکه هیچ گونه ارزش زیستی داشته باشد، می تواند از راه خوردن یا تنفس ، موجب آسیب مغزی شود. بارکلی در سال 1982 می نویسد 30 درصد از کودکانی که میزان سرب خون آنها زیاد است نشانه های بیش فعالی را دارا هستند . به طور کلی پژوهش های انجام شده نشان می دهد اختلال بیش فعالی نقص توجه ، با مصرف سرب و الکل رابطه علت شناختی دارد و همچنان پژوهش های بیشتر در این زمینه است.

• رفتار والدین

تعامل بین کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی با والدین، موضوع بسیار مهمی است که نباید مورد غفلت پژوهشگران و درمانگران قرار بگیرد. مطالعه تعامل کودکان دارای این اختلال با والدین، نشان می دهد در روابط بین آنها فشار روانی، روابط تحصیلی ، افسردگی، محدودیت، ناکامی بالا و توانای کمتری وجود دارد. به طور کلی باید خاطر نشان کرد و والدین مسئول به وجود آمدن این اختلال در کودکان نیستند، اما نوعی رابطه متقابل بین فرزندپروری والدین، محیط خانواده و اختلال بیش فعالی وجود دارد که با اسیب پذیری زیستی کودک نیز رابطه دارد.

• عوامل روانی – اجتماعی

کودکان مقیم موسسات نگهداری از کودکان ، معمولاً بیش فعال بوده اند و میدان توجه محدودی دارند . این شاید به خاطر محرومیت هیجانی باشد، زیرا عموماً با پذیرفته شدن توسط یک خانواده به عنوان فرزند، نشانه ها از بین می رود. عوامل روانی اجتماعی دیگر نظیر محرومیت از مادر، محیط های اضطراب زا در بیرون از خانه و ... می تواند زمینه ساز این اختلال باشد.
با توجه به موارد ذکر شده می توان گفت احتمالا علت اختلال بیش فعالی، ترکیبی از تاثیرات متقابل چندین عامل آسیب زاست و نمی توان تنها یک عامل مشخص را برای آن در نظر گرفت.

ناصر شایگان، کارشناس ارشد روان شناسی بالینی