افراد آسیب دیده گمان می کنند هر چقدر از یاد و خاطره آن رویدادهای تلخ فرار کنند، بیشتر در امان خواهند بود و آرامش بیشتری به دست خواهد آورد، در حالی که چنین نیست. برعکس، هر چقدر فرد از خاطرات و احساسات تلخ فرار کند، آن خاطرات و هیجانات با قدرت بیشتری به او هجوم آورده ، در خواب یا بیداری مدام به ذهن او بر می گردند و یا به مشکلات جسمی تبدیل می شوند. تحقیقات روانشناختی نشان می دهد که یک راه حل درمانی موثر برای کاهش علایم و نشانگان اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)، مواجهه درمانی (EXPOSURE THERAPY) است. منظور از مواجهه درمانی این است که در طول جلسات درمان به فرد اسیب دیده کمک می شود با ترس ها و وحشت ها، آن رویدادهای ترسناک که زمانی در زندگی اش اتفاق افتاده ، روبه رو شود، آنها را در محیط امن جلسه درمان بازسازی کند و همان احساسات ترس و درماندگی را که در حین آن حادثه تلخ تجربه کرده بود، از نو تجربه کند. به این ترتیب ، به تدریج و به مرور زمان ، عادی سازی پاسخ های هیجانی اتفاق می افتد، یعنی از شدت احساسات ترس و درماندگی فرد کاسته شده و در مقابل کنترل بیشتری بر ترس ها و نگرانی های خود به دست خواهد آورد و قادر به تمایز میان زمان حال و گذشته خواهد شد.
یکی از گونه های این نوع درمان ، مواجهه درمانی روایتی (NET) است. در این زوش درمان، از فرد آسیب دیده خواسته می شود داستان زندگی خود را از ابتدای تولد تا لحظه حال تعریف کرده، در این میان حوادث تلخ و شیرین زندگی خود را همچون سنگ و گل هایی در نظر بگیرد که در مقطع زمانی خاصی اتفاق افتاده و بر رویدادهای بعدی زندگی اش اثر گذاشته اند. سپس در هر جلسه درمان بر روی یکی از سنگ های بزرگ زندگی فرد تمرکز شود و ان اتفاق تلخ و ترسناک با جزئیات مورد بررسی قرار می گیرد؛ به این ترتیب که تمام احساسات ، واکنش های بدنی، بوها، تصاویر، صداها و افکاری را که فرد در حین آن حادثه تلخ تجربه کرده، از نو در جلسه درمان از طریق بازگویی همراه با جزئیات آن حادثه برای درمانگرش بازسازی و تجربه می شود.
برای نمونه از کسی که در دوران کودکی از پدر و مادر خود کتک خورده و ناسزا شنیده یا مورد سوء استفاده جنسی اطرافیان خود قرار گرفته، خواسته می شود آن اتفاق خاص را با جزئیات برای درمانگر خود نعریف و بازسازی کند . درمانگر با پرسش های خود به فرد آسیب دیده کمک می کند تا هر چه کامل تر تجربه تلخ و ترسناک خود را در جلسه درمان زنده کند. پرسش هایی مانند: آن حادثه دقیقاً چه زمانی اتفاق افتاد؟ چه سالی، چه روزی، چه لحظات و دقیق خاصی از روز؟ آن حادثه کجا تفاق افتاد ؟ در آن موقع کجا بودی؟ چه چیزی نشان از آغاز ان حادثه داشت؟ چه صدایی می شنیدی؟ چه بوهایی حس می کردی؟ درد را در کجای بدنت احساس می کردی؟ الان درد را در کجای بدنت احساس می کنی؟ آیا الان هم مثل آن موقع آن بو را حس می کنی؟ ان لحظه چه فکری تو سرت بود؟ چه احساسی داشتی؟ الان چه احساسی داری؟ آن لحظه می لرزیدی؟ ضربان قلبت زیاد شده بود؟ الان ضربان قلبت چطور است؟و... چنین پرسش هایی به فرد آسیب دیده کمک می کند هر چه کامل تر و زنده تر آن حادثه تلخ را از نو تجربه کند.
بطور کلی هدف از بازسازی و تجربه دوباره اتفاقات تلخ و ترسناک دو چیز است ؛ نخست، عادی سازی پاسخ های هیجانی ترس و درماندگی هنگام یادآوری وقایع تلخ گذشته، آنقدر که پس از درمان، یادآوری آن رویدادها دیگر همچون گذشته آنچنان دردناک نیست و شخص آسیب دیده ناچار نیست همواره از یاد و خاطره آن حوادث تلخ فرار کند و به این ترتیب در جنگ و جدالی همیشگی با خود باشد یا گستره زندگی خود را به دلیل تاثیرات منفی آن حوادث محدود کند.
دوم، ساخت یک روایت منسجم و معنادار از زندگی فرد آسیب دیده و کمک به او برای ارزیابی دوباره افکار منفی و تحریف های شناختی و هماهنگی هر چه بیشتر افکار و اعتقادات او با زندگی اش در زمان حال، از این جهت ساخت یک روایت منسجم از زندگی یک فرد اسیب دیده مهم است که معمولاً این افراد ذهنیت تکه پاره ای از خود و زندگی خود دارند، اهمیت بعضی از حوادث را در زندگی خود بیش از اندازه تصور کرده، بعضی از حوادث مهم را به کل فراموش کرده اند، یا اهمیت بعضی از رویدادها را نادیده می گیرند. افزون براینها، در طول جلسه درمان، در نتیجه ارزیابی دوباره حوادث تلخ و شیرین زندگی، ممکن است معنای بسیاری از حوادث برای فرد اسیب دیده تغییر کند، آنچنان که با رویکرد مثبت تری به داستان زندگی خود نگاه کند.
مینا اورنگ، دانشجوی دکتری روان شناسی
