آرامیس مشاور




با عناصر سه گانه و انواع هشتگانه عشق بیشتر آشنا شویم

گر عشق نباشد به چه کار آید دل!
عشق از نظر استرنبرگ شامل سه بعد هوس، صمیمیت و تعهد است. هر یک از این ابعاد سه ضلع یک مثلث را تشکیل می دهند و «مثلث عشق» استرنبرگ را می سازند. از نظر استرنبرگ سه بعد عشق، کمتر در فردی به طور مساوی جمع می شود و با توجه به میزان وجود هر یک از این ابعاد روابط عاشقانه متفاوت است. از دیدگاه جامعه شناسی نیز در بسیاری از روابط، ما شاهد تبلور یک و یا دو ویژگی از ویژگی های مطرح شده ، به طور جداگانه هستیم که شوربختانه به خطا عشق نامیده شده اند . اکنون به تعریف این ویژگی ها می پردازیم:

تعهد
وفاداری یا تعهد، نیت فرد را برای تداوم رابطه نشان می دهد؛ اینکه ما بخواهیم تا آخر عمر، دوستمان را حفظ کنیم و برای این پایداری تلاش کنیم . تعهد در رابطه، شامل مسئولیت پذیری ، وفاداری و وظیفه شناسی بوده و به این مفهوم است که این باور وجود داشته باشد که بیشتر موانع و مشکلات را می توان با کمک یکدیگر از میان برداشت و حتی در سخت ترین شرایط نیز به یکدیگر وفادار بود. اینکه تا چه اندازه خود را وقف ان می کنید که رابطه تان را شاداب و با طراوت نگاه دارید؛ و یا تا چه اندازه با دوستان صادق باشید؛ از مصادیق تعهد می باشد.

صمیمیت
صمیمیت، بعد عاطفی و هیجانی عشق است و به احساسات نزدیک ، ارتباط های صمیمانه و ضمانت شده در روابط عاشقانه اشاره می کند. همچنین قلمرویی از هیجانات که سبب بالا رفتن احساسات می شود را در بر می گیرد، که در واقع تجربه ای از گرما، و شور و اشتیاق را در روابط عاشقانه امکان پذیر می سازد. صمیمیت بیش از هر چیز یک احساس دوسویه است. نمی توانید بگویید فلانی را دوست صمیمی من است، ولی او با من صمیمی نیست! صمیمیت امری فراتر از نزدیکی جنسی و فیزیکی است. اینکه تا چه اندازه در کنار دوست تان احساس راحتی می کنید؛ قادر به بیان عقاید و نقطه نظر های خود هستید، بدون آنکه از مورد انتقاد قرار گرفتن و نکوهش شدن واهمه داشته باشید؛ اینکه هنگامی که صحبت می کنید، دوست تان واقعاً به حرف های شما گوش می دهد؛ از مصادیق صمیمت است.

هوس
هوس یا شاید بهتر است بگوییم شور، موتور محرکه عشق است. در یک رابطه عاشقانه نیازهای جنسی ممکن است به خوبی تجربه شود. هر چند، دیگر نیازها مانند عزت نفس، یاری کردن ، مهرورزی، وابستگی ، سلطه گری، سلطه پذیری و خودشکوفایی ممکن است به تجربه هوس کمک کنند. غیر از احساسات جنسی که کاملاً ذر کلمه هوس پنهان است ، یک چیز دیگر هم در این بعد از عشق وجود دارد؛ چیزی غیرجنسی که بین توده مردم به احساسات رمانتیک مشهور است؛ احساس دل انگیز عاشق شدن!

انواع هشت گانه عشق
حال که با عناصر عشق آشنا شدیم، متناسب با وجود هر یک از عناصر یاد شده و شدت حضور انها در یک رابطه، می توان انواع هشتگانه زیر را برای عشق نام برد. در این بخش ضمن معرفی هر یک از انواع عشق، به بررسی وجود آنها در رابطه همسران نیز خواهیم پرداخت:

1) فقدان عشق: زمانی است که ابعاد سه گانه عشق در روابط افراد بسیار کمرنگ است یا اصلاً وجود ندارد . مانند بسیاری از روابط رسمی که افراد با همدیگر دارند. اگر احساستان درباره همسرتان از این نوع باشد، می توان گفت رابطه تان در معرض خطر است.

2) عشق دوستانه یا همدلی: به نوعی رابطه اجتماعی قلمداد می شود که دو طرف نسبت به یکدیگر احساس صمیمت می کنند، بدون آنکه در این رابطه تعهد و شور و هیجان دخیل باشد. در واقع کشش و تمایل در این عشق به سبب شباهت رفتاری میان دو نفر ایجاد شده است.

3) عشق شهوانی یا وسوسه: این عشق تنها ابراز تمایل به دیگری در سنین هیجان ها و التهابات جنسی و جسمی است که در آن هوس شدید است، اما صمیمت و تعهد در سطح ضعیفی قرار دارند. در این نوع عشق ، حال شوریدگی بر روابط افراد حاکم است و احساسات جنسی و اشتیاق شدید به دیگری ، افراد را درگیر رابطه می کند.

4) عشق تهی یا عشق پوچ: رابطه ای که از ویژگی تعهد و وفاداری بهره مند است، بدون آنکه درگیری احساسی و عاقلانه ای میان طرف وجود داشته باشد. به عبارت دیگر، در این عشق ، هوس و صمیمت در سطح پایینی قرار دارند . این نوع عشق ویژگی بیشتر همسرانی است که به خاطر فرزند در کنار هم زندگی می کنند.

5) عشق رمانتیک یا خیال انگیز: این رابطه از شور و هیجان و صمیمت بهره مند است ، ولی تعهد و احساس متقابل در آن دیده نیم شود. در این رابطه ، دو طرف احساس یکدیگر را به تلاطم می کشند، و از شباهت رفتار و کردار یکدیگر به صمیمیت می رسند ، اما چون تعهد و وفاداری حضور ندارد، برای رشد و بالندگی یکدیگر عهد و پیمانی ندارند. خودافشایی بسیار بالاست و دو طرف به دلیل این خود افشایی و بیان عقاید خود ترس از طردشدن ندارند و با این حال ، به دلیل نداشتن تعهد ، امکان تداوم و ماندگاری این عشق اندک است.

6) عشق مشفقانه یا عاطفی: این نوع عشق همراه با مقدار زیادی صمیمت و تعهد است و روابط جنسی در آن نیست یا خیلی کمرنگ است. همین نبودن ترکیب تعهد و صمیمیت با هیجانات و عواطف، این توع رابطه را در درازمدت دچار خستگی می نماید . بیشتر عشق های آرمانی اگر به درازا بکشند، به این نوع عشق تبدیل می شوند. مثل عشقی که بین همسرانی که فرزند دارند مشاهده می گردد. این رابطه در خطر فروپاشی قرار ندارند، اما نیازمند خلاقیت و انگیزه برای شعله ور ساختن مجدد عشق است.

7) عشق ساده لوحانه یا ابلهانه: ترکیبی از شوریدگی و تعهد است و تایید عقل و آگاهی را نادیده می گیرد. به عبارت دیگر، در این حالت هوس و تعهد بالا بوده، اما صمیمت ضعیف است. این تمایل همان رفتاری است که فردی خویش را برای دیگری به اب و آتش می زند ، ولی هیچ گاه نیندیشیده است که به چه دلیل و براساس چه عقل و تدبیری چنین می کنند؟ این حالت گردبادی از هیجانات است که زود فروکش می کند. استرنبرگ می گوید: در این حالت افراد در نگاه اول عاشق هم می شوند و خیلی زود بدون اینکه یکدیگر را بشناسند تعهد می کنند که یک رابطه طولانی داشته باشند. رابطه همسرانی که در دست بزن دارد، اما به همسرش رفادار است و از سویی هم جاذبه جنسی بین آن دو زیاد است از این است.

8) عشق کامل یا آرمانی: نوعی رابطه اجتماعی است که همزمان سه ویژگی صمیمیت، شور و تعهد حضور داشته باشد. فرایندی دو سویه که دو طرف در جهت رشد و بالندگی یکدیگر حاضر به هر گونه گذشت هستند. در اینجا، تعهد چون بیرقی آتشین نمایان می شود و از هرز رفتن هر دو سوی رابطه جلوگیری می نماید. تعهد و مسئولیت امکان ازتکاب به خطا و اشتباه را از هر و طرف می گیرد و تلف شدن توانمندی های انها را هشدار می دهد و همزمان وظیفه انسان سازی هر یک را یادآوری می کند. این نوع عشق، بهترین عشقی است که می تواند بین همسران وجود داشته باشد؛ هر چند که بسیار کمیاب است.

سمیه عزیزی – دانشجوی دکتری روان شناسی