آرامیس مشاور




افت استناندارد سلامت اجتماعی و افزایش خشونت

آمارهای به روز و اطلاعات دقیقی در دست نیست که با استناد به آن بتوان نتیجه گیری کرد خشونت در جامعه افزایش یا کاهش یافته است. به همین دلیل نمی توان مقایسه ای بین جامعه ایزان با جوامع دیگر در این زمینه انجام داد.
در حال حاضر ، شرایط اجتماعی ماه به گونه ای است که استانداردهای سلامت اجتماعی در جامعه وضعیت مطلوبی ندارد. به واسطه افت استانداردهای سلامت اجتماعی یا مولفه های سلامت اجتماعی در جامعه، می توانیم نتیجه گیری کنیم که میزان خشونت در جامعه نسبت به گذشته افزایش یافته است و از وضعیت مناسبی برخوردار نیست.
منظور از استانداردهای سلامت اجتماعی ، مولفه هایی است که باعث می شود افراد با استناد به آنها احساس سلامت کنند.

در روان شناسی اجتماعی، انسان موجودی زیستی ، روانی و اجتماعی یا حتی زیستی، روانی، اجتماعی، اجتماعی و معنوی در نظر گرفته می شود. بار اجتماعی انسان 50 درصد است، یعنی، مولفه های اجتماعی؛ تعیین کننده 50 درصد سلامتی انسان است.
در پژوهشی که کیز و شاپیرو انجام داده اند. عوامل موثر در سلامت اجتماعی پنج مورد عنوان شده است: شکوفایی اجتماعی، همبستگی اجتماعی، انسجام اجتماعی، پذیرش اجتماعی و مشارکت اجتماعی.
در یک سال اخیر همکاری انجمن روانشناسی ایران مطالعه ای انجام دادیم و به چهار عامل موثر در سلامت اجتماعی رسیدیم. این عوامل هر کدام شامل زیر شاخه هایی خواهد بود. شرکت کنندگان در این مطالعه 215 نفر از روان شناسان بودند. عوامل موثر در سلامت اجتماعی انسان ایرانی به شرح زیر است:
1. انسجام اجتماعی: وقتی ازاین عامل حرف می زنیم ، در واقع به زیرمقوله هایی مانند بیکاری، پیوند بیمارگونه سیاست با اقتصاد، معشیت ، طلاق عاطفی، رفع مسئولیت و دلیل تراشی در زندگی افراد،جنگ و تهدیدات ، ابهام و نوسان قیمت و ... می پردازیم. خشونت زیر مجموعه همین عامل است.
2. شکوفایی اجتماعی. این عامل بیشتر مربوط به احساسی است که شهروندان از بحث امنیت، شادی و توزیع عادلانه ثروت و درآمد دارند. هویت اجتماعی و رفتار شهروندی نیز در اینجا مورد بحث و بررسی قرار می گیرد.
3. مشارکت اجتماعی. نوع دوستی، خودکارآمدی و برقراری ارتباط موثر موارد مربوط به این عامل است.
4. پذیرش اجتماعی. رواج رذیلت اخلاقی در جامعه مانند دروغ، غیبت، تهمت همچنین پذیرش از جانب ارگان ها و سازمان های اجتماعی مثل شهرداری، دادگستری، اداره برق و ... مواردی است که در بررسی این عامل به آنها پرداخته می شود.
بررسی ها نشان می دهد ، در حال حاضر عوامل مربوط به سلامت اجتماعی در جامعه ما نسبت به گذشته پایین بیاید افراد سلامت روانی و سلامت اجتماعی شان را از دست می دهند با این حال سلامت را احساس و ادراک نمی کنند و به عبارت عامیانه حال شان خوب نیست. خشونت، نزاع، درگیری و حتی پدیده ای مانند زورگیری ابعاد و نشانه های از دست رفتن سلامت اجتماعی جامعه است؛ وقتی سلامت اجتماعی جامعه از بین برود، این پدیده ها شیوع بیشتری می یابند.
اگر قرار باشد روی پدیده ای مانند زورگیری تاکید کنم دلیل اصلی آن چیزی جز فقر، بیکاری و عدم مهارت زندگی نیست. اما، پایین بودن میزان سلامت اجتماعی ان را تشدید می کند. وقتی در جامعه بیکاری زیاد و توزیع تاعادلانه ثروت وجود داشته باشد، فقر تشدید می شود و افرادی با عنوان متکدی، دزد و زورگیر به خیابان می آیند و از شهروندان باج می گیرند.
در این مسئله روز جامعه ما برخورد خیلی خشن با زورگیران برای ریشه کن کردن زورگیری است. این بحث را در ارتباط با خشونت و باز تولید آن در جامعه مطرح می کنیم و به طور مشخص به مجازاتی مانند اعدام، ان هم در ملاعام می پردازیم. سوال این است که این برخورد خشن ، این نوع مجازات و شیوه اعمال آن آیا زورگیری و خشنونت را در جامعه ریشه کن می کند یا نه؟ و از طرف دیگر مجازات در ملاعام چه تاثیری بر دیگر شهروندان می گذارد؟
واقعیت این است که چنین مجازات هایی تاثیری دوسویه دارند. از طرفی این کار توسط نهادهای قضایی انجام می شود و دلیل آن این است که افراد عبرت بگیرند، بترسند و از روی ترس به انجام چنین کارهایی مبادرت نکنند. از طرفی باید دید دیدن این صحنه ها چه تاثیراتی بر شهروندان می گذارد؟ آیا اعدام یک نفر در ملاعام یا اعمال مجازات های خشن به این شکل در محلی که فرد مرتکب جرم شده است، شهروندان را بی تفاوت ، افسرده و ناراحت نمی کند؟
همان گونه که بسیاری اذعان دارند، پدیده ای مانند زورگیری با چند اعدام و مجازات های خشنی از این دست هرگز ریشه کن نمی شود . دلیل این که برخی افراد فکر می کنند چنین اتفاقی می افتد این است که نگاهی سطحی و برخوردی ظاهری با این مقوله دارند. در این یادداشت نشان داده شد پدیده هایی مانند زورگیری با افزایش خشونت در جامعه ریشه های اجتماعی دارد و زمانی استانداردهای سلامت اجتماعی پایین باشد موارد مانند خشونت، نزاع و حتی زورگیری هم افزایش می یابد. در واقع ، در جامعه ای که از افت استاندارد های سلامت اجتماعی رنج می برد، افزایش خشونت طبیعی است و بارها و بارها مواردی مانند نزاع خیابانی، جرایم خشن و زروگیری رخ می دهد . وقتی اینطور به موضوع نگاه می کنیم به این نتیجه می رسیم که اگر به دنبال کاهش رفتارهای خشونت آمیز در جامعه هستیم باید عوامل موثر بر سلامت اجتماعی شهروندان را بهبود ببخشیم، ارزش های اخلاقی ، مذهبی و معنوی را در جامعه ترویج دهیم و دولت مردان و سازمان های مربوطه را برای افزایش کیفیت زندگی براساس استاندارد های تدوین شده ترغیب کنیم. این رمر داشتن شهروندان سالم و با اخلاق است.


دکتر مجید صفاری نیا، دانشیار و مدیر گروه روان شناسی دانشگاه پیام نور