شاید برای خیلی از کسانی که کمی اضافه وزن دارند و کمی«تپل تر» از حد ایده آل هستند. این یک مقدار چربی اضافه موضوع مهمی تلقی نشود. احتمالا بیشترین نکته ای که آن ها را به فکر وا می دارد صرفا ظاهر نامناسبی است که به خاطر اضافه وزن پیدا می کنند که حتی آن را هم می شود با دلداری هایی مانند «شکم اعتبار مرده» یا این که «فقط باید یه کمی خوراکم رو کم کنم» تسکین داد. اما نکته اصلی اینجاست که این بافت چربی به ظاهر بی آزار علاوه بر ظاهر نامناسب مشکلات دیگری هم ایجاد میکند. مثلا پژوهشگران به این نتیجه رسیده اند با 5 تا 10 درصد کاهش وزن، احتمال سکته های قلبی و مغزی نصف می شود و از طرفی این چربی ها مواد مسمومی ترشح می کنند که باعث عوارض مختلفی از جمله افسردگی می شوند.
با نگاهی گذرا به تبلیغات روزنامه ها، مجلات، اینترنت و حتی تلویزیون می توان متوجه شد کاهش وزن موضوع بسیار مهمی است و روش های بسیاری (از قرص های صنعتی و داروهای گیاهی گرفته تا جراحی های سنگین) برای آن ابداع شده است. اما هیچ کدام از این روش ها نتایج قابل توجهی نداشته اند؟ چرا به رغم ادعای بسیاری از این تبلیغات، در کاهش وزن موثر نبوده اند و خیلی از کسانی که آن ها را امتحان کرده اند بعد از مدتی به وزن قبیل (و حتی بیشتر از قبل) بازگشته اند؟ اشکال کار کجاست؟ حلقه مفقوده همه این روش ها توجه به عوامل روانشناختی چاقی است.
در حقیقت، پژوهش ها نشان داده است هر گونه دارو یا رژیم تجویز شده برای لاغری بدون در نظر گرفتن مسائل روان شناختی همراه با کاهش وزن محکوم به شکست است.
نخوردن و رژیم گرفتن راه حل لاغری نیست
حتی بعضی از پژوهشگران براساس جدیدترین یافته های پزشکی و مغزی ادعا می کنند رژیم غذایی و نخوردن نه تنها راه مناسبی برای کاهش وزن نیست، بلکه خیلی از اوقات مغز و بدن ما را نسبت به خوردن غذا حریص تر می کند. همه کسانی که تا به حال رژیم گرفتن را امتحان کرده اند، می توانند با همدلی این گفته را تایید کنند که ولع و وسوسه خوردن یک غذای خوشمره وقتی در رژیم هستیم، چقدر ناراحت کننده ودشوار است. این ولع و وسوسه چیزی نیست که هیچ کدام از روش های لاغری راهی برایش پیدا کرده باشند. بنابراین برنامه های کاهش وزنی که برای کنترل این حالت راه حلی پیدا کرده اند، به مراتب موفق تر از برنامه های دیگر خواهند بود.
فقط با خوردن می توانم حال بدم را تسکین دهم
خیلی از کسانی که اضافه وزن دارند؛ این نکته را تایید می کنند که گاهی برای تسکین حال بد و ناراحتی شان غذا می خورند. لذت ناشی از خوردن به طور موقت ناراحتی شان را تخفیف می دهد، اما متاسفانه احساس گناه ناشی از پرخوری همان لذت اندک را هم از بین می برد. حالا این واقعیت را در کنار رژیم هایی بگذارید که روی محدود کردن غذا تکیه می کنند و به این مسئله اهمیتی نمی دهند. می توان تصور کرد چه بر سر کسی که چنین رژیمی را انتخاب می کند خواهد آمد و چه حس و حالی خواهد داشت.
خوردن و رستوران رفتن تنها تفریح من است.
به احتمال زیاد این جمله شنیده اید «ای بابا این شهر که جایی برای تفریح نداره، تنها تفریح ما شده رستوران رفتن» رستوران های رنگ و وارنگ تهران با انواع غذاهای پر کالری و ناسالمی که عرضه می کنند، احتمالا تنها محل تفریح خیلی از آدم های چاق است. از طرف دیگر بعضی ها ممکن است به خاطر اضافه وزن شان خجالتی و منزوی شوند و از جمع فاصله بگیرند تا مورد تمسخر دیگران قرار نگیرند. رژیم درمانی یا برنامه کاهش وزن ایده آل باید بتواند برای خوردن جایگزین های لذت بخشی پیشنهاد کند که با کمک آن بشود جای خالی لذت خوردن را پر کرد.
می خواهم راحت و سریع لاغر شوم.
وقتی کسی برای مدت طولانی با دردسر چاقی سر و کله زده باشد و بارها برای وزن کم کردن جنگیده باشد، به جایی می رسد که آرزو می کند ای کاش می شد این چربی ها را مثل یک پالتوی خیس و گل آلود از تن درآورد و به گوشه ای انداخت . این تمایل باعث شده است بسیاری افراد سودجو با وعده لاغری سریع و بدون بازگشت، هزار و یک جور بلا به سر جسم ما بیاورند. در واقع متخصصان تغذیه بر این باورند که کاهش وزن بیش از یک تا دو کیلو در ماه برای بدن مضر است و در حقیقت ممکن است بیش از کمک به سلامتی، آن را به خطر بیندازد.
می خواهم نخورم دیگران نمی گذارند.
نه گفتن به دوستان و آشنایانی که مهر و محبت شان را با تعارف کردن به ما نشان می دهند یا این که شما از غذای شان نخورید نوعی کم لطفی به حساب می آورند، کار بسیار سختی است. برای رسیدن به وزن ایده آل و حفظ کردن آن ضروری است حتما این مهارت را یاد بگیرید که بدون ناراحت کردن دیگران یا خوردن غذایی که نباید بخورید از مهمانی ها و جشن ها لذت ببرید.
چندماه خوب پیش می روم، اما وقتی رژیم را شکستم برایم سخت است دوباره شروع کنم.
مهم تر از کاهش وزن، ثابت نگه داشتن آن است. برای ثابت نگه داشتن وزن تان باید یاد بگیرید به جای دلسرد شدن و از برنامه دست کشیدن، دوباره به برنامه تان ادامه بدهید و آن را رها نکنید.
پس چه کار باید کرد؟
همان طور که گفته شد، هر گونه رژیم لاغری یا دارو یا جراحی برای کاهش وزن بدون تلاش برای بهتر کردن سبک زندگی تان و تغییر دادن حال و احوال روحی تان راه به جایی نمی برد. وقتی برنامه ای را برای کاهش وزن انتخاب می کنید حتما به این موضوع توجه داشته باشید بهترین نتیجه را زمانی خواهید گرفت که یک متخصص کاهش وزن به شما آموزش بدهد چطور خوردن های ناخودآگاه تان را کنترل کنید، از پس تعارف های دیگران بربیایید، ولع خوردن را در خودتان کنترل کنید، یاد بگیرید چطور وقتی ناراحت هستید خودتان را بدون غذا خوردن آرام کنید و بدون غذا خوردن هم از زندگی لذت ببرید.
شاید بپرسید از کجا می شود چنین متخصصی پیدا کرد؟ خوشبختانه در ایران نیز با توجه به اهمیتی که موضوع کاهش وزن پیدا کرده است، مراکزی وجود دارند که در آن علاوه بر اهمیت قائل شدن برای رژیم و خوراکی که می خورید، برای مسائل روانشناختی هم فکری شده است. متخصصان این حوزه حتی با کمک گرفتن از جدیدترین پیشرفت های علمی دنیا در حال تدوین درمان های تخصصی با توجه به ویژگی های فرهنگی و اجتماعی ایرانیان هستند.
سپیده بخت – کارشناس ارشد روان شناسی عمومی
