دست از طلب ندارم
بی شک شما نیز با افرادی برخورد کرده اید که با کوچکترین مشکلی در زندگی قافیه را می بازند، به سادگی تسلیم می شوند و از پا می افتند. در مقابل احتمالاً، اشخاصی را هم سراغ دارید که در برابر کوهی از مشکلات نه تنها خم به ابرو نمی آورند. بلکه با سرسختی به نبرد با آنها می پردازند. در عرصه روان شناسی وقتی صحبت از عوامل موُثر بر سلامت افراد در شرایط پرتنش می شود. پای یک ویژگی شخصیتی موسوم به «سخت کوشی» یا سرسختی به میان می آید. افرادی که از این ویژگی شخصیتی برخوردارند. در قیاس با افرادی که فاقد آنند، در موقعیت های دشوار زندگی دیرتر بیمار می شوند؛ کمتر ناراحتی، پریشانی و آسیب های روانی متعاقب آن گرفتار خواهند شد: و در مجموع از سلامت روانی بالاتری برخوردارند. اهمیت موضوع بدان حد است که این ویژگی به عنوان یکی از شاخص های سلامت روانی نیز معرفی شده است.
سخت کوشی یعنی چه؟
سخت کوشی، سرسختی یا جان سختی (hardiness)عبارت است از کاربرد تواناییهای خویش، به منظور ارزیابی شرایط و فشارها، تغییر و تفسیر آنها، و پاسخ دادن به آنها سرسختی عاملی است که به انسان کمک می کند بتواند استرس ها، مشکلات و فشارها در زندگی شغلی، خانوادگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی را کنترل کند، در برابرآنها ایستادگی و با آن مبارزه کند. این ویژگی شخصیتی، عاملی درونی است که برخی افراد از آن بهره مندند و به آنها کمک می کند تا در رویارویی باسختی ها و مشکلات، ایستادگی کنند و دچار بیم و نومیدی نشوند. این عامل انگیزشی همچنین سبب می شود. افراد در اوضاع تنش زا راحت تر بتوانند به چاره جویی مشکلات بپردازند و خود را با موقعیت دشوار سازگار سازند.
سخت کوشی چه اجزایی دارد؟
تا کنون پژوهش های بسیاری در این زمینه انجام شده که چرا عده ای به رغم وجود فشارهای روانی، در کمال صحت و تندرستی می مانند و سایرین نه. نتایج بیانگر این موضوع اند که عامل مهم درباره این خصوصیت شخصیتی است که از سه جزء تشکیل شده است . این اجزاء که هنگام رویارویی فرد با شرایط و حوادث استرس زا بر تقسیرها و برداشت های او برای سازش بهتر تأثیر می گذارند، عبارتند از: تعهد، چالش و مبارزه جویی، و مهار و کنترل،
تعهد (commitment)
تعهد، به باور فرد نسبت به اهمیت، ارزش و معنا داری فعالیت های زندگی، گفته می شود. این جزء شامل نظامی از باورهاست که میزان تهدید آمیز بودن یک حادثه در فرایند ادراک فرد را کاهش می دهد. تعهد در مقابل بی ارادگی قرار دارد و آن حالتی است که شخص خود را وادار میکند تا با فعالیت های مربوط به زندگی، درگیر شود. همچنین در مقابل احساس بی کفایتی قرار دارد. به این معنا که شخص بدون توجه به شدت و میزان مشکل، نتیجه کار را تابع عملکرد خود بداند.
چالش و مبارزه جویی (challenge)
چالش و مبارزه جویی حالتی است که فرد به وسیله ی آن یک موقعیت سخت را فرصتی برای رشد و ترقی خود تلقی می کند، و از این طریق با انعطاف پذیری مناسب خویش ، پذیرای شرایط سخت و ناگوار می شود. پژوهش هانشان می دهند. افراد سرسخت، که تغییرات زندگی را فرصتی برای رشد و ترقی خود می دانند، در مقایسه با کسانی که تغییرات را تهدید تلقی می کنند، از سلامت روانی بالاتری برخوردارند.
مهارکنترل ( control)
مهار و کنترل؛ توانایی و استقلال فرد در تأثیر گذاری بر شرایط و در اختیار گرفتن آنها را شامل می شود. این جزء تعیین کننده این باور است که تجربه های زندگی، قابل پیش بینی و کنترل هستند.
راه هایی برای تقویت
روان شناسان، منابع سخت کوشی را درچهار موضوع جست و جو می کنند.
1. اقدامات بهداشتی
2. توانمندی سرشتی
3. گرایش های شخصیتی
4. ویژگی های موقعیتی
از دیدگاه روانشناسی فقط مورد اول و سوم، یعنی اقدامات بهداشتی و گرایش های شخصیتی، در اختیار و مهار مستقیم ماست. با توجه به این که تا کنون در ارتباط با اقدامات بهداشتی برای مهار فشارهای روانی، مطالب بسیاری گفته شده، بهتر است تمرکز را بر ویژگی های شخصیتی افراد سخت کوش قرار دهیم و با توجه بیشتر به آن ها در جهت تقویت سخت کوشی در خود گام برداریم.
ویژگی های افراد سخت کوش
همانطور که گفته شد، سخت کوشی از سه جزء تشکیل شده است.هر یک از این اجزا سبب شکل گیری ویژگی هایی در افراد سخت کوش می شود که بر باورها و تفسیرهای آنها در موقعیت های دشوار تأثیر می گذارند .
ویژگی تعهد در افراد سخت کوش سبب می شود تا آنها:
• در برابر هر آنچه انجام می دهند احساس مسئولیت کنند و سر انجام موفق تر باشند.
• خود را متعهد بدانند تا از یک موقعیت استرس زا، شرایطی به وجود آورند که منجر به رشد و بالندگی آنها شود.
ویژگی مبارزه طلبی در افراد سخت کوش سبب می شود تا آنها:
• برهم خوردن روال همیشگی زندگی خود را دور از انتظار ندانند و آن را تهدیدی علیه امنیت خود نپندارند.
• برای مقابله با مشکلات، از روش های مقابله ای کار آمد، مثل کنترل مناسب هیجان های منفی (خشم) استفاده کنند.
ویژگی کنترل در افراد سخت کوش سبب می شود تا آنها :
• در برابر فشارروانی ، بر موقعیت ها و رویدادهای زندگی خود، کنترل داشته باشند.
• به فشارهای روانی زندگی خود آگاه تر باشند.
• هم انتظارات خارجی را بشناسند و هم از خواسته های درونی خود آگاه باشند.
• برای باورها، ارزش ها، و مهارت های، شخصی خود بهای مناسبی قائل باشند.
• و نتیجه آنکه چنین افرادی نسبت به محتویات زندگی خود، سازگارانه تر عمل می کنند.
سمیه عزیزی/ کارشناس ارشد روان شناسی
گرد آوری: مرکز مشاوره روانشناسی آرامیس
