آرامیس مشاور




درمان ازدواج های به وصال نرسیده

رهایی از ناکامی
ازدواج هایی با عنوان ازدواج های به وصال نرسیده مشکل عمده بسیاری از زوج های جوان در ابتدای ازدواج است. به عنوان نمونه، مقاربت دردناک یکی از شکایات شایع خانم هایی است که در اوایل ازدواج شان به متخصصان زنان و زایمان مراجعه می کنند و استرس و ترس نیز این مشکل افزوده می شود. در بسیاری از موارد، این مسئله ازدواج به وصال نرسیده را سبب می شود و گاهی نیز از بین رفتن میل جنسی ، ناباوری و افسردگی را در پی دارد.
تخستین بار، بالینت، در سال 1961، در مقاله ای با عنوان «بخش دیگر طب» به ازدواج به وصال نرسیده (UCM) اشاره کرد و از آن زمان تاکنون موارد زیادی در سراسر جهان گزارش شده است. در ازدواج به وصال نرسیده حاکی از این است که زوجین تا مدت ها بعد از ازدواج نمی توانند رابطه جنسی برقرار کنند.

در بررسی های انجام شده در ایران، مهم ترین علل روانی ازدواج به وصال نرسیده در زنان، ترس از رابطه زناشویی، نگرش ناخوشایند یا بی تفاوتی نسبت به مسائل جنسی و نگرش ناخوشایند نسبت به همسر است و در مردان، اضطراب عملکرد جنسی و انزال زودرس خواهد بود. مطالعه ای روی دویست ازدواج به وصال نرسیده در کرمانشاه ، مهم ترین عامل را وجود فشار اجتماعی شدید روی زوج جوان (دارای روابط اجتماعی محدود پیش از ازدواج) برای انجام رابطه زناشویی در اسرع وقت دانسته است. این اختلال در صورت عدم درمان مناسب، ناباوری و در موارد بسیاری طلاق را به دنبال دارد
معرفی یک مورد از مبتلایان به این اختلال
زوج مورد مطالعه ساکن شهر تهران هستند. زن بیست و سه ساله ، با مدرک تحصیلی دیپلم ، خانه دار و مرد بیست و نه ساله با مدرک تحصیلی متوسطه و راننده تاکسی بود. ازدواج این زوج به صورت فامیلی است. در نخستین مراجعه به مرکز درمانی ، هفت سال از ازدواج آنها می گذشت . طی این مدت این دو هیچ گاه رابطه زناشویی نداشتند.
مشکل اصلی زوج در بدو مراجعه، نداشتن فرزند و ناباروری عنوان شد. به این منظور خانم ها به کلینیک زنان و آقا به کلینیک آندرولوژی (آندرولوژی یک تخصص طبی است که به سلامت مردان، به خصوص مشکلات تناسلی و ادراری آنها می پردازد) معرفی شدند. در معاینات به عمل آمده از خانم توسط متخصص زنان مشکل خاصی گزارش نشد. اما در معاینات آندرولوژی ،پس از اخذ شرح حال دقیق، مشخص شد زوج تاکنون مقاربتی نداشته اند. اگر چه شوهر دچار انزال زودرس شدید بود و نیز در بررسی اسپرموگرام بیمار مشکلاتی در آنالیز اسپرم به چشم می خورد، در نهایت زوج با تشخیص «ازدواج به وصال نرسیده» توسط متخصص آندرولوژی به روان پزشک معرفی شدند و موازی و همزمان با آن، درمان های مربوط به عوامل مردانه نیز ادامه یافت. البته پیشنهاد برداشتن پرده بکارت نیز از طرف برخی متخصصان زنان به خانم ارائه شده بود که به علت عدم موافقت او انجام نشده بود.
در مطالعه بالینی و ارزیابی روان شناختی به عمل آمده آشکار شد به دلیل عدم و کمبود اطلاعات جنسی و اضطراب و ترس شدیدی که شوهر حین رابطه زناشویی پیدا می کند این زوج تا کنون نتوانسته بودند با هم رابطه برقرار کنند. هفت سال مراجعات پراکنده آنها به پزشکان گوناگون که هیچ یک مفید و موثر نبوده است؛ به خصوص که همواره هر یک از زوجین به تنهایی مورد معاینه و درمان قرار گرفته اند؛ بدون اینکه شرح حال دقیقی اخذ شود یا به روان پزشک ارجاع داده شوند. این نخستین بار بود که در مرکز درمانی، مشکل زوج تشخیص داده شد. در نخستیتن مصاحبه روان پزشکی، زوجین خسته و ناامید به نظر می رسیدند. مرد مضطرب و افسرده و میل جنسی خود را از دست داده بود. زن نیز به دلیل سال ها درمان و معاینات مکرر توسط متخصصان زنان و نیز به خاطر ترس همسرش دچار بی میلی جنسی شده بود و انگیزه درمانی و امید به موفقیت خود را از دست داده و فقط تمایل به داشتن فرزند منجر به مراجعه مجدد او شده بود.
در این مطالعه ، یک تیم متشکل از متخصصان آندرولوژی، زنان و روان پزشکی در یک دوره سه ماهه هم گام با هم به درمان زوج پرداختند و توانستند درمان ترکیبی تیمی ، برگرفته از روش شاور و همکاران در درمان «ازدواج به وصال نرسیده» درمان را، که اولین بار در سال 1993 انجام شد، با موفقیت به انجام برسانند؛ درمانی که طی 3 مرحله صورت گرفت.
درمان در سه مرحله
• مرحله نخست : از آنجا که بی کفایتی جنسی اغلب ناشی از کمبود یانادرست بودن اطلاعات و ترس از عملکرد است، در ابتدا، آموزش ساده ای درباره کالبد شناسی و نحوه کارکرد اندام های تناسلی زن و مرد ارائه شد. همچنین به زوجین توصیه شد هر یک جداگانه و به تنهایی در برابر آینه بایستند و به تجسس اندام های تناسلی خود بپردازند. همچنین زوج در مراحل ابتدایی از اقدام به عمل نزدیکی منع شدند؛ تا آموزش ببینند.
به تبادلات لذت جسمی بدون فشار برای انجام عمل جنسی بپردازند. در عین حال به آنها آموزش داده شد چگونه ارتباط کلامی و غیرکلامی رضایتبخشی برقرار کنند.
• مرحله دوم: در این مرحله ، تمرینات مربوط به تمرکز حسی آغاز شد. در نخستین جلسه از این مرحله، ابتدا به زوجین آموزش داده شد چگونه به مرحله مقدماتی قبل از شروع رابطه جنسی بپردازند.
• مرحله سوم: در مرحله آخر به زوج اجازه داده شد به ترتیب وضعیت های مختلفی را برای برقراری رابطه مورد نظر امتحان کنند، بدون این که ضرورتا مقاربت را به اتمام برسانند. در واقع در این مرحله زوج اعتمادبنفس پیدا می کنند که قادر و حاضر به نزدیکی باشند.
سرانجام پس از سه ماه این زوج برای نخستین بار سه ماه این زوج برای نخستین بار موفق به نزدیکی کامل شدند. البته این پایان کار نبود، چرا که با ادامه درمان های آندرولوژی، در نهایت، در آذر 1385زن به روش طبیعی باردار شد.
با توجه به عدم آگاهی کافی جامعه درباره مسائل جنسی و نیز اضطراب عملکرد به عنوان عامل شایع ایجاد کننده اختلال، به نظر می رسد آموزش روابط جنسی به عنوان بخشی از آموزش های پیش از ازدواج ضروری است. البته ارائه این آموزش ها باید در سطوح مختلف، با صرف حوصله و زمان کافی و مبتنی بر نیاز دختران و پسران صورت گیرد. از سوی دیگر بررسی جامع و همزمان زوج دارای مشکلات جنسی، توسط تیم تخصصی هماهنگ، موجب افزایش موفقیت درمان خواهد شد.
ارزیابی اولیه زوج توسط مشاوران مشکلات جنسی، ارجاع به متخصصان آندرولوژی و زنان برای بررسی علل جسمی موثر و درخواست انجام مشاوره های تکمیلی توسط آنها، به عنوان نمونه با متخصصان غدد، داخلی، عفونی و ... در قدم های نخست لازم است. در ادامه برمبنای اطلاعات به دست آمده، درمان مشکلات جسمی و روانی باید به صورت همزمان انجام شود.
در این بین نباید فراموش کرد راه اندازی و گسترش مراکز تخصصی مشاوره و درمان مشکلات جنسی تخت نظارت سازمان های مربوط به این حوزه ضروری به نظر می رسد.


دکتر سید کاظم فروتن، اولوزیست، رئیس کلینیک سلامت خانواده و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شاهد