شوق است در جدایی و جور است در نظر
بعضی از زنان و مردان ، پس از طلاق ، با انگیزه های گوناگون با همسر سابق خود، تماس می گیرند و کم کم کار را به برقراری روابطی صمیمانه می کشانند. عده کمی از آنها، بعد از مدتی رجوع می کنند یعنی دوباره با همسر سابق خود پیوند زناشویی می بندند. این پدیده، از زمان نخستین تماس ها تا ازدواج مجدد و مسائل بعد از آن، جزو پردامنه ترین استرس ها و فشارهای روانی است که جا دارد گونه ها، ابعاد و روش های کارآمد پیشگیری و مقابله با ان را بیشتر و بهتر بشناسیم.
زمینه های و شیوه های تماس
داشتن فرزند، ارتباط خویشاوندی، یکی بودن محل کار و اموزش، تماس اینترنتی (ایمیل، چت ...)، فرستادن پیامک ، تلفن کردن، دیدار در مسیر رفت و آمد ، پیغام دادن توسط دوستان مشترک ، ... از شیوه های شناخته شده تماس هستند که در این میان وجود فرزند و ارتباط منظم با او با اطلاع و یا حضور والد دیگر، گفتگو و مشورت کردن با همسر سابق درباره مسایل و مشکلات فرزند و پس از آن ارتباط خویشاوندی، کاری و تحصیلی و داشتن دوستان مشترک زمینه سازان برقراری رابطه هستند.
انگیزه ها
انگیزه های گرم گرفتن و صمیمی شدن را می توان در دو وجه منفی و مثبت قرار دارد.
• بازگشت دوباره: اگر مرد یا زنی که بعد از جدایی به این نتیجه رسیده است که طرف مقابل او فردی است سالم، با خطاهایی جزیی و قابل رفع، و خود او نیز اشتباهاتی داشته است که تصمیم دارد آنها را اصلاح کند با واسطه و بی واسطه با همسر سابق خود تماس های دوستانه می گیرد تا زمینه باز کند دوباره زندگی مشترک را فراهم کند، دارای انگیزه ای مثبت و ثمربخش است غیر از این انگیزه – یعنی تصمیم به ازدواجی سالم، موفقیت امیز و دور از تنش های گذشته، دیگر انگیزه ها منفی و ویرانگرند.
• انگیزه های منفی زنان طلاق گرفته: گریز از احساس تنهایی، فرار از خانواده بی محبت، ملامت گر و یا محدود کننده پدری، جلوگیری از ازدواج همسر سابق خود با زنی دیگر، دور شدن از مشکلات اقتصادی و یا رسیدن به امکانات مادی زیاد رایج ترین انگیزه های منفی زنان طلاق گرفته هستند.
• انگیزه های منفی مردان طلاق گرفته: غرض های نادرست مردان بیشتر عبارتند از: برقراری ارتباط جنسی بدون تعهد زناشویی، فریب دادن زنی برای بخشیدن مهریه ای که مرد مجبور به پرداخت ان شده است، رها شدن از دشواری نگهداری و تربیت فرزند، آسیب رساندن به همسر سابق و یا خانواده او پس از ازدواج مجدد و دوباره او را به طلاقی بدتر واداشتن!
اسلام چه می گوید؟ مروت یا مدارا
آشنایان به فرهنگ اسلامی می دانند که قرآن ازدواج را یکی از آیات و نشانه های نمایان حکمت خداوندی می داند (روم، 21) و عقد زناشویی را پیمانی استوار و شدید (نساء ، 21) به حساب می آورد و بر این اساس ، مسلمانان را سفارش و ترغیب می نماید که همسر گزینند و زمینه ها و اسباب ترویج دختران و پسران آماده ازدواج را فراهم آورند و درمقابل از طلاق به عنوان کاری ناپسند و گاه گناهی بزرگ یاد می کند.
پیغمبراکرم فرمود: جبرئیل آن قدر به من درباره زن سفارش و توصیه کرد که گمان کردم طلاق زن جز در وقتی که مرتکب فحشاء قطعی شده باشد سزاوار نیست. امام صادق از پیغمبر نقل کرده که فرمود: چیزی در نزد خدا محبوب تر از خانه ای که در آن پیوند ازدواجی صورت گیرد وجود ندارد و چیزی در نطر خدا مغبوض تر از خانه ای نیست که در آن پیوندی با طلاق بگسلد. امام صادق فرمود: این که در قرآن نام طلاق مکرر آمده و جزئیات کار طلاق مورد عنایت و توجه واقع شده، از آن است که خداوند جدایی را دشمن می دارد. طبرسی در مکارم اخلاق از رسول خدا نقل کرده است که فرمود: ازدواج کنید ولی طلاق ندهید زیرا عرش الهی از طلاق به لرزه در می آید.» (مطهری، مجموعه آثار، ج 19ص 254)
بر این پایه، نگاه داشتن «عده» یعنی انتظار کشیدن برای ازدواج با مرد دیگر به مدت سه بار عادت ماهیانه دیدن برای زنان مطلقه واجب شده است. (بقره، 228). یکی از دو فلسفه اصلی عده فراهم شدن زمینه های بهبود روابط زن و شوهر است. خوبست زنی ، که حکم طلاق او صادر شده است اگر بیمی از آسیب های جسمی ، روحی و اخلاقی ندارد، در خانه شوهر بماند و حتی، زن که دیگر محرم او نیست، آرایش کند و خود را در چشم مرد جذاب و دوست داشتنی نمایان سازد. اگر تمایل مرد به او از طریق تماس جسمی مختصر مثل لمس بدنی، شوخی و لبخند و یا اظهار محبت آشمار شد، می توانند بدون هیچ تشریفات رسمی ازدواج کنند و زندگی مشترک را از سر گیرند. این طلاق را «رجعی» می گویند یعنی شوهر بدون هیچ قید و شرطی حق رجوع به زن خود را دارد. زیرا او سزاوار ترین مردها به ازدواج با زن سابق خود است. وَبُعُولَتُهُنَّ أَحَقُّ بِرَدِّهِنَّ فِي ذَلِكَ إِنْ أَرَادُواْ إِصْلاَحًا (بقره ، 228) «البته آیه با قید (إِنْ أَرَادُواْ إِصْلاَحًا = در صورتی که براستی مردان خواهان اصلاح باشند) این حقیقت را بیان کرده است که حکم یک طرفه نشده باشد، به این صورت که مرد بخواهد همانند دوران جاهلیت از قدرتش استفاده کرده و زن را تحت فشار و ناراحتی قرار دهد. این حق در صورتی است که راستی از وضع خود پشیمان شده و بخواهد به طور جدی زندگی خانوادگی را از سر گیرد به اصطلاح در صورتی حق رجوع دارد که منظور ایجاد ضرر و بلاتکلیف ساختن زن نباشد.» (تفسیر نمونه، ج 2 ص 109)
در جای دیگر قرآن می فرمایند:«و هنگامی که زنان را طلاق دادید و به آخرین روزهای عده رسیدند، یا با روشی نیکو آنها را نگاه دارید (و آشتی کنید) و یا با شیوه ای پسندیده رها سازید. و هیچ گاه به خاطر زیان رساندن و تعدی کردن با انها آشتی نکنید و کسی چنین کند به خویشتن ستم کرده است.» (بقره ، 231) چه قدر این بیان خداوند زیبا و روشنگر است که بازگشت به همسر سابق ازدواج با او نباید زیان رسان و با نیت سرکشی و تجاوز به حقوق انسانی زن باشد. با آن که از ظاهر آیات یاد شده بر می اید که این احکام و سفارش ها برای بازگشت در ایام عده بیان شده است ، اما می توان این سه دستور روشن قرآنی را به همه کسانی که می خواهند بعد از طلاق با همسران سابق خود ازدواج کنند توصیه کرد:
1. سزاوارترین افراد برای ازدواج ، همسر قبلی هستند.
2. باید به نیت و انگیزه ازدواج مجدد با اصلاح خود و بازسازی زندگی مشترک باشد.
3. نباید با پایمال کردن حقوق و اجتماعی همسر به او زیان و آسیب وارد کرد که اگر چنین شود آرامش و امنیت از نظام خانواده رخت برمی بندد و زن، مرد و فرزندان در گرداب بحران های روانی، اخلاقی و اعتقادی فرو می روند.
شهید مطهری یادآروی می کند که اصل «نگاه داشتن شایسته همسر و یا جدا شدن خوب و مهرآمیز از او » که در قرآن آمده است، باید همه مراحل زندگی خانوادگی رعایت شود. (مجموعه اثار، ج 19ص292)
یک روان شناس و مشاور آگاه و با تجربه می تواند شما را در کشف انگیزه های همسرسابقتان برای ازدواج مجدد با او یاری کند.
دکتر محمود گلزاری، روان شناس
