شبکه خودت را بساز!
بعد از طلاق یکی از دغدغه های دو طرف این است که با دوستان مشترک یا فامیل مشترک چه کار کنند؟ آیا باید آن ها را حفظ کنند یا به فکر دوستان جدید باشند. برای پر کردن این تنهایی هر کسی راه حلی بر می گزیند. برای نسل جدید فضای جذاب اینترنت یکی از راه حل هاست . این که از این فضا چه طور باید استفاده کرد تا کمترین تبعات را داشته باشد و خودش به یک درد جدید تبدیل نشود، به یک مدیریت ظرف بستگی دارد.
شبکه مجازی باعث جدایی نیست
اوایل که پای گودر و توئیتر و فیس بوک به زندگی ایرانیان باز شد، جوان ها خیلی از آن استقبال کردند. اما به مرور دامنه اعضای این شبکه ها گسترده تر شد. اجتماع عضو شبکه اجتماعی می شوند و در آن فعالیت می کنند. پس چندان دور از ذهن نیست که یک زن و شوهر با حساب های شخصی مستقل از هم عضو دست کم یکی از این شبکه ها باشند.
تا زمانی که امور بر مبنای صداقت میان دو طرف پیش می رود، مشکلی ایجاد نمی شود. حتی گاهی زن و شوهرهایی را می بینیم که رمز عبور همدیگر را هم دارند و حضور محدود و فعالیت مختصرشان صرفا نوعی تغییر ذائقه با تفریح به حساب می اید. بعضی ها هم حساب مشترک درست می کنند و هر دو از یک حساب با دوستان شان در تماس هستند.
روی منفی حضور زن و شوهر در محیط های مجازی را هم نباید نادیده گرفت. بعضی وقت ها زن و شوهر در زندگی واقعی به همدیگر دروغ می گویند و خیانت می کنند. این افراد طبعاً از امکان دوست یابی مجازی سوء استفاده خواهند کرد و برای جدایی کامل بهانه یا مدرکی به دست هم می دهند. همچنین کسانی هستند که دچار جدایی عاطفی شده اند و دوست ندارند وقت شان را با یکدیگر بگذرانند . به همین دلیل محیط مجازی را فرصتی برای پیدا کردن همدلی و همزمانی یا گذراندن وقت می دانند. در این صورت تصور غلطی که صرف حضور در شبکه مجازی را باعث جدایی زن و مرد می داند، باطل می شود.
دراهمیت فرهنگ ازدواج و طلاق
در هر ازدواجی فقط یک زن و مرد نیستند که با هم ارتباط پیدا می کنند؛ در واقع همه اطرافیان یک زن با همه اطرافیان یک مرد درگیر این رابطه می شوند. یعنی شبکه گسترده ای از اعضای خانواده و اقوام و دوستان طرفین با هم آشنا می شوند و مجموعه جدید را می سازند. این امر در ازدواج های فامیلی قدری متفاوت است. یعنی همه تقریباً همدیگر را از قبل می شناسند و ارتباطات عمق بیشتری دارد. حالا اگر یک زوج بخواهند از هم جدا بشوند، رشته اصلی ارتباطی پاره می شود. بحث فرهنگی طلاق در این جایگاه اهمیت ویژه ای دارد.
اما متاسفانه در جوامع شرقی فرهنگ غلط، آسیب های طبیعی جدایی را صد چندان می کند. در مورد خودمان بگویم؛خیلی نادر است همسران مسالمت آمیز و بدون دشمنی و دعواهای آن چنانی جدا بشوند. خانواده ها با هم درگیر می شوند. فکر انتقام دست از سرشان برنمی دارد. اگر ازدواج فامیلی هم باشد که دیگر می شود گفت یک فامیل از هم می پاشد! چرا که افراد فامیل در صورت دوستی با یک طرف دعوا از سمت طرف دیگر به خیانت و بی وفایی محکوم می شود و روابط یا به حالت قهر قطع میشود یا با دلخوری دائمی همراه خواهد بود.
اتفاقی که مشابه آن برای دوستان خانوادگی می افتد. یعنی دوستان هم از این قطب بندی در امان نمی مانند.
دنیای مجازی، یکی از راه حل ها
وقتی ازدواجی شکست می خورد، زن و مرد از نظر روحی آسیب می بینند. حتی در بدترین ازدواج ها که جدایی برای شان یک اتفاق خوب به شمار می آید، زن و شوهر دچار ناراحتی های روانی می شوند. از جمله این که به خاطر کمرنگ بودن استقلال فردی و نوع روابط خانوادگی و اجتماعی زن و مرد ناچار به توضیح و توجیه خود هستند . تقریباً همه مراجعاتی که طلاق را تجربه کرده اند، از این مسئله ناراحت هستند.
هر بار که در یک مهمانی با کسی به صحبت می نشینند، طلاق شان به نوعی موضوع بحث قرار می گیرد. دوست ندارند درباره این موضوع حرف بزنند. اما یک سری ملاحظات فرهنگی آن ها را ناچار به اطاعت از خواست طرف مقابل می کند. تصور کنید کسی بخواهد هر روز یک بار ماجرای طلاقش را تعریف کند! فاجعه است! چون با هر بار تعریف کردن ماجراهای تلخ، در واقع آن را برای خودش مرور می کند. حتی غریبه ها به محض اطلاع از این که فرد یک بار ازدواج کرده و طلاق گرفته است، به خودشان حق بازجویی می دهند. در چنین شرایطی شخص ترجیح می دهد در محیطی قرار بگیرد که از این ماجراها خالی است، بهترین گزینه ای که امروزه پیش روست، همین شبکه های اجتماعی مجازی است.
من خوبم
مهم ترین ویژگی شبکه های اجتماعی و عامل جذابیت آنها، انتخابی بودن است. به این ترتیب که فرد به عنوان همه کاره حساب شخصی اش در اداره دنیای مجازی اش اختیار تام دارد. مثلا دوستانش را خودش انتخاب می کند عکس هایی را از خودش به نمایش می گذارد که دلش می خواهد. اگر از حرف زدن با کسی خسته یا ناراحت شود می تواند با یک کلیک او را از زندگی اش بیرون کند و همه این ها برای کسی که جدایی تلخی را پشت سر گذاشته یک نعمت بزرگ محسوب می شود.
معمولا افرادی که طلاق گرفته اند در فاصله زمانی کوتاهی بعد از جدایی به دنبال اثبات حقانیت شان سعی می کنند خود را در نظر دیگران موفق و پیروز جلوه بدهند. داشتن ارتباطات اجتماعی متعدد و شبکه گسترده دوستان می تواند از جمله نشانه های بارز یک فرد موفق باشد. از طرفی جلب حمایت عاطفی دوستان همفکر و همدل تسکین دهنده است و زن یا مرد هر کدام تلاش می کنند جای خالی همسر و دوستان خوب قدیم را با دوستانی پر کنند که آن ها را تایید می کنند. بنایراین وقت زیادی را برای فعالیت در شبکه های اجتماعی صرف می کنند و همه این تلاش برای کسب آرامش بیشتری است.
دوستانی که مشترک بودند
اما بعد از جدایی تکلیف دوستان مشترک چیست؟ پاسخ این سوال باز هم به موضوع فرهنگ جامعه برمی گردد. در جامعه ما دوستان مشترک بر سر دوراهی قرار می گیرند. آنها فقط می توانند با یکی از آن دو رفاقت کنند و در صورت دوستی با هر کدام از آن ها از طرف مقابل طرد می شوند. به طور طبیعی از تعداد دوستان زن و مرد کاسته می شود. آن ها برای پر کردن این خلاء سراغ دوستان مجازی می روند. اما احتیاط حکم می کند بعد از طلاق در انتخاب دوستان مجازی خیلی دقت شود. چون خاصیت یک محیط مجازی، همان طور که از اسمش بر می اید، در غیر حقیقی بودن آن است.
این احتمال وجود دارد غریبه ای با اسم و مشخصات و حتی اطلاعات جعلی دوستی برقرار کند و با هدف سوء استفاده پا در راه رفاقت گذاشته باشد. پس دیر یا زود از طرف این دوست مجازی ضربه دیگری خواهد خورد که با توجه به شرایط روحی نامناسب شخص اثرات مخرب تری به جا بگذارد . معمولاً به این افراد توصیه می کنم حتی اگر قرار است در شبکه اجتماعی دوستان زیادی داشته باشند، آن ها را از بین کسانی انتخاب کنند که در دنیای واقعی هم می شناسند. دست کم یک یا دو سال این مطمئن ترین راه برای سالم تر ساختن ارتباطات در دنیای مجازی است.
دکتر آناهیتا خدابخش کولایی، مشاور و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی ایران
