تنها ماندم ...
یکی از مشکلاتی که افراد بعد از طلاق با آن رو به رو می شوند، احساس تنهایی است. در این زمان فردی که سال ها با همسرش زیر یک سقف زندگی کرده است ناگهان احساس می کند به شدت تنهاست. روابط اجتماعی گذشته اش تا حدودی محدود می شود و اگر مشکل شایع افسردگی به سراغش بیاید، از نظر روحی و جسمی در شرایط نامناسبی قرار می گیرد. به همین دلیل روان شناسان همواره به افراد توصیه می کنند پس از طلاق خودشان را از اجتماع دور نکنند و برای غلبه بر تنهایی شان به دنبال راه های مفید و سالمی باشند. در این صورت می توانند شرایط زندگی شان را پایدار و راه های تازه ای را برای خوشحالی و خوشبختی پیدا کنند.
در ازدواج بخش عمده ای از نیازهای هر فرد تأمین می شود، اما وقتی فرد به هر دلیلی از این رابطه بیرون می آید و طلاق می گیرد، احساس تنهایی به سراغش می آید که طبیعی است این گونه باشد. برخی از مشکلات هم براساس همین احساس تنهایی ایجاد می شوند. به طور مثال ممکن است گروهی از افراد درگیر روابط ناسالمی شوند و برای تنظیم هیجانات شان به روابط نامشخص و الگوی هایی روی بیاورند که پیامد های مخرب دیگری را به همراه داشته باشد. مصرف مواد مخدر و اعتیاد می توانند از جمله ی این پیامد ها باشد. بخشی از پیچیدگی های طلاق به احساس تنهایی مربوط می شود. اصولا" بیشتر افراد بعد از طلاق این احساس را تجربه می کنند. در واقع طلاق نوعی فقدان است و فرد باید مراحل سوگواری را طی کند. بعضی از افراد به دلیل باورها و نگرش های خاصی که نسبت به تنهایی دارند در پذیرش آن دچار مشکل می شوند. بهتر است این افراد به این موضوع فکر کنند که طلاق تجربه ای است که به رشد انسان ها کمک می کند. پس باید آن را بپذیرند.
مقابله با تنهایی بعد از طلاق
برای مقابله با تنهایی بعد از طلاق روش های گوناگونی وجود دارد که افراد می توانند با کمک آنها براحساس تنهایی غلبه کنند و رفتارهای سالم تری داشته باشند. برخی از این تکنیک ها شامل آموزشی روش های تحمل پریشانی یا تنهایی است. اگر افرادی که طلاق گرفته اند طلاق را به عنوان بخشی از تجارت زندگی بپذیرند این تنهایی ها برای شان آشفته ساز نخواهد بود. یکی دیگر از مهم ترین روش های مقابله با تنهایی برخورداری از شبکه ی اجتماعی سالم و مطلوب است. افراد خانواده مانند پدر، مادر، خواهر، برادر، دوستان یا سایر افراد فامیل می توانند در این شبکه قرار گیرند و برخی از نیازهای فرد را بر آورده کنند تا کمتر درگیر تنهایی شود. بدین ترتیب فرد با کسب مهارت های اجتماعی و استفاده از شبکه ی ارتباطی مناسب می تواند از بند تنهایی رها شود.
شرکت در فعالیت های اجتماعی
مشارکت در فعالیت اجتماعی خلاقانه و سالم هم اقدام مفید دیگری است که می تواند حمایت های اجتماعی و فیدبک های مثبت و تعیین کننده ای را به همراه داشته باسد و برای غلبه بر تنهایی به افراد کمک کند. مطالعات مختلف نشان می دهد هر چقدر میزان فعالیت های سازنده ی افراد بعد از طلاق بیشتر باشد فرصت کمتری برای تفکر منفی و نشخوار فکری باقی می ماند. بنابراین پیشنهاد می شود افراد پس از طلاق، خودشان را با کارهای لذت بخشی مشغول کنند که برای شان پاداش مثبتی به همراه دارد. انجام این قبیل کارها به افراد کمک می کند بدون درگیری با خودشان با تنهایی پس از طلاق کنار بیایند که این موضوع فیدبک اجتماعی خوبی برای شان به ارمغان می آورد.
گروهی از مطالعات نشان می دهد بسیاری از افرادی که طلاق می گیرند فاقد مهارت های اجتماعی لازم هستند. در نتیجه این موضوع سبب جدایی آنها می شود. بعد از طلاق هم نداشتن این مهارت ها به مشکلات و تنهایی آنها دامن می زند و این دور باطل همچنان ادامه پیدا می کند.
مبارزه با نشخوار های فکری
متأسفانه بیشتر خانم ها و آقایان بعد از طلاق گرفتار تفکرات منفی زنجیروار می شوند که به آنها « نشخوار های فکری » می گویند. آنها مدام از خودشان می پرسند چرا این اتفاق پیش آمد، چرا برای من اتفاق افتاد؟ این افراد بارها و بارها به گذشته و اتفاقات آن فکر می کنند. در نتیجه دچار افسردگی می شوند یا احساس خستگی و بی حوصلگی به سراغ شان می آید. در چنین شرایطی برای ایجاد روابط پایدار اجتماعی انگیزه ی لازم را ندارند که همه ی اینها تنهایی را بیشتر می کند. بنابراین یکی از راه های مقابله با تنهایی و افسردگی بعد از طلاق این است که به این افراد یاد بدهیم چطور باید از نشخوار های فکری دوری کنند و افکار منفی را به تعویق بیندازند. یکی از بهترین کارها برای مبارزه با نشخوار های منفی این است که هر وقت با این افکار رو به رو شدند به خودشان بگویند « الان نمی خواهم به این موضوعات فکر کنم. بعدا" فکر می کنم. » با این روش چرخه ی فکر کردن به افکار منفی به تعویق می افتد و نشان می دهد قابل کنترل است چون برخی از افراد بر این باورند که فکر کردن به این موضوعات دست خودشان نیست و افکار منفی خود به خود به ذهن شان هجوم می آورد، در صورتی که این طور نیست و نشخوار های منفی را می توان کنترل کرد.
گذشته فراموش نمی شود
بسیاری از افراد تلاش می کنند پس از طلاق گذشته را فراموش کنند اما این کار شدنی نیست. چرا که نمی توانند اتفاقات گذشته را پاک کنند. مطالعات گوناگون نشان می دهد این کار نتایج رضایت بخشی ندارد. به هر حال این گذشته وجود دارد و فراموش نمی شود، اما در این فرایند « پذیرش » مهم است. افرادی که طلاق گرفته اند باید به خودشان بگویند من این تصمیم را گرفته ام، طلاق انجام شده است و حالا می خواهم برای زندگی تازه آماده شوم و از زندگی لذت ببرم. بنابراین تکنیک های ذهن آگاهی به این افراد کمک می کند با آگاهی از افکار منفی و پذیرفتن شرایط از درگیری های ذهنی دور بمانند و مدام به خودشان نگویند من چه گناهی کرده بودم، چرا این بلا سر من آمد و ... این احساسات منفی افسردگی را تشدید می کند و سبب تنهایی بیشتر می شود.
فرصتی برای خودشناسی
کسب مهارت های تفکرات مثبت نسبت به تنهایی و کسب مهارت های مناسب برای داشتن روابط سالم از جمله کارهایی است که می تواند برای غلبه بر تنهایی بعد از طلاق مؤثر باشد. در واقع فرد می تواند به طلاق به عنوان فرصتی برای خودشناسی ویافتن جنبه های خوب و مثبت خودش نگاه کند. بهتر است در کارهای سازنده ای شرکت کند که احساس خوبی را در او ایجاد می کنند. هر چند در اوایل طلاق، ممکن است این کارها کمی دشوار باشند، به هر حال افراد باید این برنامه ها را به زندگی شان راه دهند. یکی از پیامد های معمول بعد از طلاق افسردگی است که داشتن چنین تفکراتی به کاهش احتمال بروز افسردگی کمک می کند.
تنهایی لازم است
گاهی اوقات پیش می آید که برخی از افراد بلافاصله بعد از طلاق به دنبال یافتن روابط تازه هستند یا خیلی زود به خیلی زود به ازدواج مجدد فکر می کنند. این موضوع یکی از مسائل حادی است که شاید بعد از طلاق پیش بیاید. به عبارت دیگر هنوز جوهر طلاق خشک نشده، فرد طلاق گرفته به دنبال یافتن شریک زندگی دیگری است. این کار نوعی فرار است و به طور معمول همان مشکلاتی که در روابط قبلی وجود داشته اند، بازهم تکرار می شوند. واقعیت این است که طلاق نوعی سوگ است و افراد پس از طلاق باید مانند سوگواری مراحلی را پشت سر بگذارند. متأسفانه می بینیم برخی از افراد هنوز از رابطه ی قبلی فارغ نشده، در فکر شروع رابطه ی تازه ای هستند. در واقع سیستم روانی باید پرونده ی قبلی را ببندد و این کار زمان می خواهد. حداقل شش تا هفت ماه طول می کشد تا این روند طی و پرونده بسته شود. در این مدت فرد به گذشته فکر می کند، اما در نهایت به انطباق می رسد. تا وقتی به این مرحله نرسیده است اگر رابطه ی تازه ای را شروع کند، دچار مشکل می شود. البته این موضوع به نوعی طلاق هم بستگی دارد اما به شدت توصیه می شود فرد به خودش فرصت بدهد تا تنهایی را لمس کند و با زندگی نجنگد. باید به انطباق نسبی برسد و وقتی احساس کرد آمادگی دارد، روابط تازه ای را شروع و به ازدواج مجدد فکر کند.
دکتر شهرام محمد خانی، روان شناس بالینی
گردآوری: مرکز مشاوره روان شناسی آرامیس
