مسئله تعلیم و تربیت در بیشتر جوامع از اهمیت ویژه ای برخوردار است و در صورتی که تعلیم و تربیت مورد توجه قرار نگیرد ، مشکلاتی را برای جامعه در پی خواهد داشت. چنانچه خانواده ها و مسئولان آموزشی و تربیتی به صورت جدی و علمی به مسئله تعلیم و تربیت بپردازند، بسیاری از آسیب های اجتماعی کاهش پیدا می کند. تعلیم و تربیت از دیدگاه علوم مختلف مورد توجه قرار گرفته است؛ «دکتر علیرضا شریفی یزدی» جامعه شناس خانواده از دیدگاه جامعه شناسی به مسئله تعلیم و تربیت می پردازد.

تعلیم و تربیت از دیدگاه شما چه تعریفی می تواند داشته باشد؟
بعضی از واژه ها «سهل و ممتنع» هستند؛ ظاهر آن ها ساده است و همه می پندارند که معنی آن را می دانند ، در حالی که این نوع واژه ها در قالب کلمات زندانی شده اند و به دست دادن تعریف کامل و جامع برای آنها کار دشواری است. تعلیم و تربیت نیز چنین ویژگی ای دارد و از دیدگاه پژوهشگران مختلف، نظریه های گوناگونی هم برای ان ارائه شده است؛ طوری که حدود 200 تعریفی برای ان وجود دارد. با این حال می توان گفت که هر نوع تلاش برای پرورده کردن استعدادهای درونی انسان ها در راستای رسیدن به بالندگی فکری، عاطفی، روانی و انطباق با محیط اجتماعی، در بحث آموزش و تربیت قرار می گیرد.

خانواده و مدرسه هر کدام به چه میزان باید در تعلیم و تربیت دانش آموزان نقش داشته باشند؟
با مدرن شدن جوامع امروزی، بخش بزرگی از کارکردها و وظایف خانواده ها بر عهده نهادهای اجتماعی مانند سازمان ها، رسانه ها، آموزش عالی با آموزش و پرورش قرار گرفته است، در حالی که این مسئله در گذشته کاملاً بر عهده خانواده بود. خانواده ها نقش چندانی در آموزش های تخصصی ندارند، خانواده ها نمی توانند پزشک یا مهندس تربیت کنند و به صورت تخصصی در بار آوردن فرزندان اقدام چندانی کنند؛ اینها بر عهده نظام علمی نهاد آموزش و پرورش در این مسیر کمک کند. خانواده ها در شکل گیری شخصیت کودک نقش دارند، چرا که بخش بزرگی از شخصیت کودک در سال های ابتدایی زندگی او شکل می گیرد؛ همان سال هایی که کودک به مدرسه نمی رود، ولی خانواده در تعلیم و تربیت نقش چندانی نمی توانند داشته باشند.

آیا تعارضاتی بین آن آموزش هایی که والدین برای فرزندشان در خانواده در نظر می گیرند و مسئولان مدرسه برای تعلیم و تربیت در نظر می گیرد، وجود دارد؟
بی تردید بین روش های تربیتی خانواده و آموزش و پرورش خانواده و آموزش و پرورش تعارضاتی می تواند وجود داشته باشد و هر چه زاویه دید و فاصله روش تربیتی خانواده و نهاد آموزش (آموزش و پرورش و رسانه ها) به یکدیگر نزدیک تر باشد، این تعارضات کمتر می شود. اگر تعارضاتی بین روش تربیتی خانواده و نهاد آموزشی وجود داشته باشد ، کودک دچار دوگانگی و حتی گاهی دچار چندگانگی شخصیتی می شود. برای رفع این مشکل باید روش تربیتی خانواده را به روش تربیتی آمورش و پرورش نزدیک کرد و رسانه ها (رادیو و تلویزیون) وظیفه دارند برنامه هایی بسازند که بر پایه عرف ، اعتقادات ؛ آداب و سنن جامعه باشد، نه براساس آرمان های ذهنی برخی از برنامه ریزان و برنامه سازان . خانواده ها باید اصول اساسی تعلیم و تربیت و هدف های تعلیم و تربیت رسمی را بشناسند و خودشان را با هدف، روش و منش تربیت رسمی هماهنگ کنند.

در سال های اخیر، تمرکز از توجه صرف بر بعد شناختی تا حدی برداشته شده و پروراندن دیگر ابعاد آموزشی و توانمندی های دانش آموزان مورد توجه قرار گرفته است. از آنجا که آموزش و پرورش نتوانسته است به خوبی با این تغییر هماهنگ شود ، به نظر می رسد والدین می کوشند خودشان به نوعی این فشار را جبران نموده و این خلا را پر کنند و همین مسئله ممکن است والدین را از توجه به ابعاد پرورشی که وظیفه اصلی آنهاست دور کند؛ نظر شما چیست؟
این مسئله دو جنبه دارد، یکی جنبه خرد و دیگری جنبه کلان. باید دید که ما در رابطه با فرزند خودمان صحبت می کنیم یا اینکه در سطح کلان کشور به این موضوع نگاه می کنیم. یک توصیه ساده برای این مسئله وجود دارد و آن هم اینکه والدین، فرزندانشان را در مدارسی که به پرورش هوش و استعداد دانش آموز توجه دارند ثبت نام کنند. برخی مدارس به صورت ویژه این خلاء های آموزش و پرورش را جبران می کنند. علاوه براین ، خانواده ها می توانند بیرون از مدرسه از متخصص تعلیم و تربیت کمک بگیرند و با کمک گرفتن از مشاور تربیت کودک، این فشار را بکاهند . تهیه انواع وسایل افزایش خلاقیت فکری هم می تواند به این مسئله کمک کند. خانواده ها به جای اینکه وظایف آموزش و پرورش را انجام بدهند، می توانند سطح آگاهی را بالا ببرند و از آموزش و پرورش بخواهند تا تحولی در روش های خود ایجاد کند. بی تردید یک تغییر کلان، مقرون به صرفه تر است و در وقت ، پول و سرمایه، صرفه جویی می شود.

خانواده و مدارس چه طور می توانند با یکدیگر تعامل مناسبی داشته باشند؟
ما برای این موضوع، تشکیلات مردم نهادی که انجمن اولیا و مربیان (خانه و مدرسه سابق) نام دارد و با همین هدف تعامل بین خانواده و مدرسه، باید این انجمن ها از نظر کمی و کیفی تقویت شوند و در یک برنامه ریزی دقیق، خانواده و مدرسه با هدف مشترک تعلیم و تربیت، در پرورش هوش و خلاقیت دانش آموزان گام بردارند.

کاملیا تجریشی، ماهنامه سپیده دانایی