«با مردم کرمان با نهایت قساوت و بی رحمی که به تصور نمی گنجد، رفتار شد: زنان آنجا را تسلیم قشون کرده و سربازان را تشویق نمودند که ناموس آنها را هتک کنند و به قتلشان برسانند... فاتح دستور داد 20 هزار جفت چشم به او تقدیم نمایند ... بدین طریق تقریبا تمام جمعیت ذکور شهر کور شدند. آقا محمدخان بعداً ، برای آنکه خاطره دستگیری لطفعلی خان محفوظ بماند، دستور داد 600 نفر اسیر را گردن زده و سرهای آنها را توسط سیصد نفر اسیر دیگر که آنها را بعدا کشتند به بم حمل کردند و در آنجا، در نقطه ای که لطفعلی دستگیر شده بود، از سرهای آنان هرم هایی ساختند.» تاریخ ایران، مولس ورث سایکس
تاریخ ایران را تورق کنیم مثال هایی از این دست زیادند. حذف مخالف به خشن ترین شیوه ممکن . از کشتار دسته جمعی عشایر قشقاقی و بختیاری تا پزشک احمدی ها و قهوه قجری ها. اما اگر از تاریخ هم کمی فاصله بگیریم و به زندگی روزمره خود برسیم باز شاهد حوادث خشونت بار هستیم. به گزارش پزشکی قانونی کشور در سال 92 حدود 90 هزار پرونده در پزشکی قانونی به دلیل نزاع خیابانی تشکیل شده است.
برخی از علل خشونت و پرخاشگری در جامعه ایرانی عبارتند از:
وجود نگرش دو قطبی به پدیده ها:
بسیاری از نظریه پردازان شناختی – رفتاری بر این باورند که وجود نگرش دو قطبی به پدیده ها درمیان ایرانیان یکی از عوامل بروز خشونت است. یعنی یا موضوعی موافقیم یا مخالف صددرصدی داریم و امکان دیگری را هم متصور نیستیم.
تاریخ سیاسی-اجتماعی ایران نشان می دهد که تعامل و همزیستی مسالمت آمیز با مخالف چندان تجربه نشده است. فرد، گروه، تفکر یا موافق ساختار است یا باید حذف شود. رفتار خشن پادشاهان ایرانی در طول تاریخ با مخالفان و معترضان گواه این مدعاست. در زندگی فردی و اجتماعی هم اینگونه است.
اگر در محیط کار یا حتی خانه با مخالفتی صریح مواجه شویم به میزان قدرتی که داریم سعی در برخورد با مخالف به شیوه ای می کنیم که برای او درس عبرتی شود و بداند که انتقاد بی هزینه نخواهد بود. باید اثبات کنیم که وقتی زبان سرخی هست؛ سرسبزی برباد می رود.
احساس محرومیت اجتماعی
بسیاری از تحلیل گران اجتماعی براین باورند تا زمانی که مردم در جامعه ای احساس محرومیت کنند از خود رفتارهای خش بروز خواهند داد وقتی مدام احساس کند که بی عدالتی در مناسبات اجتماعی موج می زند و جامعه در حال تضییع حقوق ابتدایی اوست، کوچکترین مشکلی او را خشمگین و ناراحت می کند.
بلندپروازی و داشتن انتظارات غیرواقع بینانه از خود
بسیاری از ما علاقمند هستیم با بلندپروازی های غیراصولی در رویاهایمان از خود قهرمانان بزرگی بسازیم اما وقتی در واقعیت نمی توانیم رویاهایمان را تحقق بخشیم دچار پرخاشگری می شویم
نداشتن ارتباط با نهادهای مدنی:
بسیاری از جامعه شناسان بر این باورند که تعامل با سازمان ها و نهادهای مدنی از عوامل کاهش خشونت در جامعه است. به قول امیل دورکیم عضویت در گروه یکی از عوامل کمرنگ شدن خودخواهی های فردی و تقویت منافع جمعی است. دکتر عباس کاظمی از اساتید جامعه شناسی در مقاله ای با اشاره به عوامل بروز خشونت های اجتماعی در ایران نوشته: « بیش از 50 درصد تهرانی ها با افراد محله خود بی ارتباط هستند (کاظمی 1390) و بیش از 80 درصد مردم ایران عضو هیچ گروه اجتماعی و انجمنی اعم از انجمن های فرهنگی، ورزشی ، هنری، سیاسی و ... در جامعه نیستند. (گودرزی 1378) . همین طور، تحقیقات ملی در یک دهه پیش نشان داده است که حدود 80 درصد مردم، جامعه خود را دروغگو، ریاکار، چاپلوس و غیرقابل اعتماد می دانند. روشن است که این بدبینی و بی اعتمادی به جامعه، نتیجه فقدان ارتباط و عضویت در نهادهای مدنی و سایر عضویت های اجتماعی است. هر جا میزان ارتباط مردم با یکدیگر افزایش یافته ، حسن خلق و سعه صدر هم بیشتر شده و شهروندانی مسئولیت شناس نیز پدید آمده اند . اما در حاضر، خشونت تنها کنش عقول آدمیانی است که در برقراری یک ارتباط سالم محروم یا ناتوان نگاه داشته شده اند.»
***
کاهش خشم و پرخاشگری در فرهنگ ایرانی هم ضرورت دارد است و هم نیازمند بردباری و همه جانبه نگری است.
در همین جامعه که آمار خشونت های آن روزبه روز در حال افزایش است و افزایش خشونت به رده سنی نوجوانی نیز رسیده است هنوز هستند مردمانی که ستاره می شوند و نامشان جاودانه. آنان که خشونت را با گذشت و عفو جواب می دهند.
محمد گلزاری، ماهنامه سپیده دانایی شماره 76
